Την Πέμπτη 17 Νοεμβρίου, στο τρίτο και τελευταίο μέρος της σειράς συναυλιών Μετασχηματισμοί στη Μικρή Σκηνή στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, οι Δημήτρης Παπαδημητρίου, Νίκος Ξυδάκης και Τάσος Ρωσόπουλος θα μελοποιήσουν από οκτώ μέρη του ποιήματος του Wilhelm Müller «Χειμωνιάτικο Ταξίδι» σε μετάφραση του Διονύση Καψάλη. Ως γνωστόν το ίδιο αυτό ποίημα, στην αυθεντική του μορφή στη γερμανική γλώσσα και συνολικά τα είκοσι τέσσερα μέρη του, μελοποιήθηκε από τον Φραντζ Σούμπερτ για το πολύ γνωστό και υπέροχο ομότιτλο lied του. To musicpaper υπέβαλλε λίγες κοινές ερωτήσεις στους τρεις συνθέτες για αυτήν την «αντιστροφή» του εγχειρήματος του Σούμπερτ η οποία ήδη ως ιδέα δεν μπορεί να μην προκαλεί τουλάχιστον την καλώς εννοούμενη περιέργεια των έστω και λίγο μυημένων στην κλασική μουσική ακροατών. Γιατί, καθώς υπογραμμίζει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, «δεν ακούσαμε καθόλου καθένας την δουλειά των υπολοίπων όσο συνθέταμε για να μην επηρεασθούμε. Τώρα θα έχει τεράστιο ενδιαφέρον να ακούσουμε πόσα είναι τα κοινά και πόσα τα διαφορετικά στοιχεία. Θαυμάζω απεριόριστα τους δύο «συνταξιδιώτες» μου και πιστεύω ότι η συναυλία αυτή θα έχει τεράστιο και πολυεπίπεδο ενδιαφέρον».
Πόσο έλαβες υπόψη σου την μουσική του Σούμπερτ για το «Χειμωνιάτικο Ταξίδι», αρκετά, ελάχιστα, καθόλου και, σε κάθε περίπτωση, γιατί;
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ: Το νόημα του πειράματος των Μετασχηματισμών είναι να δούμε α) πόσο αλλού οδηγεί η γλώσσα του ποιήματος το τραγούδι αν μεταφρασθεί. Έτσι στην προηγούμενη συναυλία τον Φεβρουάριο είχαμε Σούμπερτ με το κείμενο στα ελληνικά και το συγκρίναμε με το γερμανικό πρωτότυπο. β) Αν ήταν γραμμένα από Ελληνα συνθέτη πόσο θα έμοιαζαν τα τραγούδια με το ύφος του Σούμπερτ, δηλαδή πόσο οδηγεί το ποίημα τον μουσικό κόσμο και αν το περιεχόμενο επιβιώνει του μουσικού πολιτισμού που το παρήγαγε. Αυτονόητο ότι έπρεπε να μην υπάρχει καταρχήν ο Σούμπερτ για να δούμε στο τέλος πόσος υπάρχει στον καθένα μας!
ΝΙΚΟΣ ΞΥΔΑΚΗΣ: Kατά κάποιο τρόπο ναι...Είναι ένας επισκέπτης, μία μνήμη της μουσικής του υπάρχει. Ρυθμοί, μελωδίες και λόγια συνομιλούν με θραύσματα, σπαράγματα της μουσικής του. Περάσματα με πρωταγωνιστή το πιάνο....
ΤΑΣΟΣ ΡΩΣΟΠΟΥΛΟΣ: Δεν θέλησα να κάνω κάτι που να έχει άμεση αναφορά στον Σούμπερτ. Όμως η μουσική του Σούμπερτ βρίσκεται συχνά στο μυαλό μου και πιθανώς να υπάρχει και σε οτιδήποτε γράφω. Ειδικά το «Χειμωνιάτικο Ταξίδι» είναι από τα έργα που έχω ξεχωρίσει και αποφασίσει ότι θα με συντροφεύουν.
Πόσο αλλάζει κατά τη γνώμη σου την προσέγγιση στο κείμενο η μετάφραση του Διονύση Καψάλη και ποιο θεωρείς το κυριότερο στοιχείο της ή έστω σε ποιο κυρίως εστίασες;
Δ. Π.: Ο Καψάλης αλχημιστικά δίνει στις λέξεις τέτοια πλαστικότητα και ειδικό βάρος που μπορεί να μεταφέρει ακόμα και την γερμανική αίσθηση της ποίησης στα ελληνικά. Το κάνει μάλιστα μεταφράζοντας από κάθε γλώσσα, έχει τεράστιο ταλέντο σε αυτό. Έτσι υπάρχει υπόκωφα η ίδια αίσθηση...
Ν. Ξ.: Η μουσική ευαισθησία της μετάφρασης και το άκουσμα της ελληνικής γλώσσας μου υπέβαλλαν μία μετατροπία από τον δριμύ χειμώνα του βορρά σε ένα πιο μεσογειακό κλίμα. Ένα χειμώνα του νότου...
Τ. Ρ.: Το κείμενο το είχα προσεγγίσει μόνο στα αγγλικά. Ο ήχος της γλώσσας μας με τα περισσότερα και πιο λαμπερά φωνήεντα μπορεί να αφαίρεσε κάτι από την πνιγηρή ατμόσφαιρα του πρωτότυπου αλλά με την απόδοση του Διονύση έγιναν όλα πιο διάφανα στο μυαλό μου και ένιωσα πιο έντονες τις εικόνες του ταξιδιού.
Και ποιο θα έλεγες ότι είναι το κυριότερο στοιχείο ή παράμετρος της μελοποίησης σου στα τμήματα του ποιήματος που επέλεξες;
Δ. Π.: Η μανιασμένη φυγή. Η ανεξέλεγκτη αυτή ανάγκη, παρά τον έρωτα και τον πόνο που αυτός προκαλεί.
Ν. Ξ.: Αν και είναι ένα τόσο λυρικό έργο είναι συγχρόνως και έντονα αφηγηματικό. Είχα την αίσθηση ότι ακούω ένα μεγάλο ενιαίο τραγούδι. Μία εκτενή μπαλάντα της αφήγησης μιας ζωής...
Τ. Ρ.: Στον κύκλο που έφτιαξα προσπάθησα να δημιουργήσω την αίσθηση μυθοπλασίας γύρω από μια πλάνη. Τρεις ήλιοι παρακινούν τον οδοιπόρο να ξεκινήσει το ταξίδι του αναζητώντας εκείνη. Μετά από αρκετό δρόμο αποκαλύπτεται η πλάνη, οι ήλιοι είναι ψεύτες. Αλλά ο οδοιπόρος αποφασίζει να συνεχίσει το ταξίδι του χωρίς αυτούς...
Τρεις πορείες για το ίδιο «Χειμωνιάτικο Ταξίδι»
