Με αφορμή τα 75 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή και στιχουργού Μάνου Ελευθερίου παρουσιάζουμε τρία ποιήματα από την ποιητική του συλλογή «Τα ξόρκια» (Α΄ έκδοση εκτός εμπορίου, Κείμενα 1973, Β' έκδοση Υψικάμινος, 1980) μέσα από την οποία προέκυψε ο δίσκος «Τροπάρια για φονιάδες» του Θάνου Μικρούτσικου. Ο δίσκος, ένας από τους σημαντικότερους της δισκογραφίας του συνθέτη, κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 1977, με ερμηνευτές τη Μαρία Δημητριάδη και τον Γιώργο Μεράντζα και περιέχει, μεταξύ των άλλων τραγουδιών, το εμβληματικό και διαχρονικό, «Δίκοπη ζωή».
Το εξώφυλλο του δίσκου ήταν ένα κολάζ δημιουργίας Μάνου Ελευθερίου και τα τραγούδια του δίσκου ήταν τα ακόλουθα:
Νίκος Πλουμπίδης (Μ. Δημητριάδη) | Η δίκοπη ζωή Ι (Γ. Μεράντζας) | Είσαι η Πρέβεζα και το Κιλκίς (Μ. Δημητριάδη) | Θάνατος από καημό (Μ. Δημητριάδη) | Η κιβωτός (Γ. Μεράντζας) | Περίπατος στη Νιγρίτα (Μ. Δημητριάδη) | Ρόζα Λούξεμπουργκ (Μ. Δημητριάδη) | Ψηλά στα παράθυρα (Μ. Δημητριάδη) | Κώστας Μίχος (Μ. Δημητριάδη) | Τα παγώνια της θάλασσας (Μ. Δημητριάδη) | Δεν πηγαίνεις δεν γυρίζεις (Γ. Μεράντζας) | Όταν θα δεις καπνό (Μ. Δημητριάδη) | Η δίκοπη ζωή ΙΙ (Γ. Μεράντζας)
Η ποιητική συλλογή «Τα ξόρκια» αποτελείται από δεκαπέντε ποιήματα (δεν εμπεριέχονται τα «Νίκος Πλουμπίδης, «Η δίκοπη ζωή», «Η κιβωτός», «Ρόζα Λούξεμπουργκ», «Κώστας Μίχος») και τέσσερα τραγούδια («Μαλαματένια λόγια», «Τα λόγια και τα χρόνια», «Πρόλογος για τον Αθανάσιο Διάκο», «Τα παγώνια της θάλασσας»).
Παρουσιάζουμε, λοιπόν, τρία ποιήματα από τη συλλογή που είτε δεν μελοποιήθηκαν από τον Θάνο Μικρούτσικο είτε δεν τα συμπεριέλαβε στα «Τροπάρια για φονιάδες» και είναι τα ακόλουθα:
ΕΝΘΥΜΙΟΝ ΘΑΝΑΤΟΥ
Εκεί που βλάστησαν τα λόγια σου
μες στα ερείπια της νύχτας δολοφονούν
τους φύλακες.
Εκεί που κάποτε θα ήταν δάση και πηγές
εκεί που ήταν εκκλησιές και ιππόδρομος
κι ακούστηκε -την άκουσες;- η πρώτη τότε
άχνα τότε η φαρμακωμένη
βοήθεια με κυνηγούν
Όσοι θα βρουν τη χλόη στα μάτια των παιδιών
ας θυμηθούν μαχαιροβγάλτες μες στ' αηδόνια
ας θυμηθούν τον Ποιητή εξόριστο στη Σάμο
όταν του πήραν τα υπάρχοντα ληστές
και τον τριγύριζαν γυμνό σε κάρο
μες στους δρόμους.
ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ
Στο δρόμο για το θάνατο και για την εξορία
καθώς λιγόστευαν οι φίλοι
κι οι στρατοδίκες έκλαιγαν γραμμή κατ' άντρα
είδες κι εσύ να στερεώνουν το χρησμό στα αίματα
κι η Πύλη που περάσαμε μαζί
να 'ναι μονάχα πέρασμα φονιάδων
ΑΠ' ΤΑ ΣΤΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΣ
Όπως θυμούνται κι οι παλιοί θαλασσινοί
και μου το λέγανε μια νύχτα καθώς η Σμύρνη
άναβε φωτιά στον τοίχο του γιαλού
κι απ΄τα στενά της Πέργαμος ακούγονταν αλαλαγμός
τρέχανε, λέει, τα λιβάδια κι οι γυναίκες άγρυπνες
τη νύχτα των αιώνων ψηφιδωτή σε πορφυρό
την πήγαιναν εκεί που ακούστηκε πως ήταν λέει
πέρασμά σου.
