afroditi_manou4Μανούλα μου, μαινάδα 
δεν είμαι μαρμελάδα,
στη γυάλα να με κλείνεις
στις φίλες σου να δίνεις.

 

Τη δεκαετία του ’70 ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πως η Αφροδίτη Μάνου θα έγραφε στίχους σαν κι αυτούς; Ήταν μια νέα ερμηνεύτρια που προσπαθούσε να χαράξει την δική της πορεία και να μ ην μεγαλώσει μουσικά στην σκιά της μεγάλης της αδελφής, Μαρίας Δημητριάδη. Γι’ αυτό και ζήτησε από τον Νίκο Γκάτσο να την ξαναβαφτίσει. Έτσι, η Αγλαΐα Δημητριάδη ανέβηκε στη σκηνή ως Αφροδίτη Μάνου.

Την εποχή εκείνη συνεργάστηκε με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Νίκο Μαμαγκάκη, τον Γιάννη Σπανό, τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Διονύση Σαββόπουλο και πολλούς άλλους συνθέτες, όμως δεν έγινε μούσα κανενός, δεν ταυτίστηκε με κανέναν. Κατέκτησε την αναγνώριση μουσικών και κοινού, αλλά δεν σημάδεψε τη δεκαετία όπως η πρόωρα χαμένη της αδερφή που ταυτίστηκε  με το πολιτικό τραγούδι. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν μας χάρισε δυνατές ερμηνείες όπως στο ‘‘Κί νησε ο Μάης’’ του Μίκη Θεοδωράκη στον δίσκο Γράμματα από την Γερμανία (1975) η στο τραγούδι Ήταν τα λόγια σου φωτιά του Σταύρου Ξαρχάκου στον δίσκο Διόνυσε Καλοκαίρι μας (1972). Η δεκαετία του ’70 αποχαιρετά  την Αφροδίτη με τον δίσκο η Ποδηλάτισσα (1979) σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη και μουσική Μιχάλη Τρανουδάκη. Δίσκος κλασσικός με εξαιρετικά τραγούδια που σπάνια ακούγονται στο ραδιόφωνο. Θα μου πείτε βέβαια, σε ποιο ραδιόφωνο.. 

 

Η Αφροδίτη Μάνου το 1983

afroditi manou82-83 Στον καιρό του ’80 
Το 1981 συμμετέχει στα Αντάρτικα του Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνεύει ποιήματα Γιάννη Κοντού σε μουσική Νίκου Καλλίτση στον δίσκο Απόπειρα, καταθέτοντας δυο συγκλονιστικές ερμηνείες στα τραγούδια Χαμήλωσε και Πίσω από τα καθημερινά. Λίγο καιρό πριν μπει και ’κείνη στης στιχουργίας την βιοπάλη, ξεκινά η συνεργασία της με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη που κορυφώνεται με το Πάρτυ στη Βουλιαγμένη το 1983. Εκείνος ανέδειξε την αφηγηματική ικανότητα τ ης Μάνου και την δυνατότητα της να ‘‘ερμηνεύει ρόλους μέσα στο τραγούδι’’ . Η ιστορία της Μαίρης Παναγιωταρά (η μέρα μιας Μαίρης) πο υ ο Κηλαηδόνης έγραψε πάνω σε μια ιδέα της Άννας Παναγιωτοπούλου αποτελεί την πιο δυνατή στιγμή της μουσικής τους συνεύρεσης (Χαμηλή πτήση, 1982). Σήμερα πολλοί νομίζουν πως η Μάνου έχει γράψει τους στίχους του τραγουδιού. Ίσως γιατί στα χρόνια π ου ακολούθησαν μας χάρισε πολλές ιστορίες μέσα από τα τραγούδια της, ίσως γιατί η ερμηνεία της δεν αφήνει περιθώρια δεύτερης σκέψης. Μα δεν μπορεί, αυτή το έγραψε…μου ’χε πει μια φίλη πριν από μερικά χρόνια.

1984, η Αφροδίτη βγαίνει μπροστά. Γράφει  στίχους και μ ουσική, παίρνει πάνω της το παιχνίδι και την ευθύνη. Νυχτερινή εκπομπή ο τίτλος του δίσκου, με ένα από τα πιο πολύχρωμα εξώφυλλα που είχαν κυκλοφορήσει μέχρι τότε στην Ελληνική δισκογραφία. Με την δουλειά αυτή η Μάνου συστήθηκε στο κοινό ως τραγουδοποιός, και μάλιστα με τραγούδια που το κοινό δεν είχε συνηθίσει να ακούει από εκείνη (με εξαίρεση τα τραγούδια του Κηλαηδόνη).

 

 

nyxterini_ekpompimpΒαλσαμωμένος έρωτας κι αγάπη ημιτασιόν,
κάθεσαι τώρα και ρωτάς τι κάνουμε λοιπόν;
Και λέω να του δίνουμε απ’ αυτή την φυλακή,
μισάνθρωποι πριν γίνουμε και νευρασθενικοί.

 

Σαν Αφροδίτη δύο χρόνια αργότερα συνάντησε τον Βασίλη Πα πακωνσταντίνου. Εκείνος της είπε Πάρε με, και μαζί έστειλαν Χαιρετίσματα στην εξουσία. Ροζ της βγήκε η μπουγάδα που έβαλε το 1988 με τον Γιάννη Μηλιώκα στον δίσκο του Και άλλα πολλά εμπριμέ, ενώ την ίδια χρονιά συμμετέχει στο δίσκο Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά του Μάνου Χατζιδάκι. Καιρός για δύο το 1990 παρέα με τον Νίκο Πορτοκάλογλου που υπογράφει τη μουσική, ενώ η Αφροδίτη γράφει στίχους και τραγουδάει. Ένα χρόνο πριν ο Πορτοκάλογλου έγραψε το τραγούδι Η αγάπη ίσως ξέρει για τη συνεργασία επί σκηνής των Φατμέ με την Χαρούλα και την Αφροδίτη. Οι πρώτο ι στίχοι του τραγουδιού μοιάζουν να μιλούν για τα συναισθήματα και την επιλογή της Μάνου λίγα χρόνια αργότερα.

 

 

Παράξενος χειμώνας μπαίνει
παράξενη εποχή
 
Κανείς δεν ξέρει πού πηγαίνει
δεν ξέρει πού θα βγει.

Βουλιάζουμε όλο και πιο κάτω
 
όλο πιο βαθιά
Πότε θα πιάσουμε επιτέλους πάτο... πια.

 

 Βεβαίως, η Αφροδίτη δεν έπιασε κανένα πάτο, αλλά μάλλον δεν της άρεσε ο πάτος που έβλεπε τριγύρω. Στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 που αποσύρθηκε προσωρινά, μετρούσε 25 χρονιά δημιουργικής πορείας στο Ελληνικό τραγούδι. Είχε συνεργαστεί με σημαντικούς συνθέτες, είχε δημιουργήσει τον δικό της μουσικό κόσμο, είχε δώσει τραγούδια σε άλλους ερμηνευτές. Τότε γιατί μάλωσε με τα καλοκαίρια και τους χειμώνες από το 95 και μετά; 

 

Η ίδια σε παλαιότερες συνεντεύξεις είχε πει πως στα μέσα της δεκαετίας του ’90 βρέθηκε αντιμέτωπη με μια συμπυκνωμένη αρνητική ενέργεια. Στον τελευταίο προσωπικό της δίσκο Που πας καραβάκι με τέτοιο καιρό (1994) ερμήνευσε ένα τραγούδι που είχε γράψει για την ολυμπιονίκη Βούλα Πατουλίδου με τον τίτλο Για ποια Ελλάδα. Δέχθηκε έντονη κριτική, μέχρι και ερωτήσεις όπως, ‘‘γράψατε το τραγούδι επειδή έχετε βαλτώσει και θέλατε να πουλήσετε;’’ . Μπορούσε να απαντήσει, να υπερασπιστεί την δουλειά της, να επιμείνει. Δεν το επέλεξε όμως καιαποφάσισε να αποχωρήσει.  

 

afroditi_manou3Με το στίχο της για φυλαχτό
Τα δέκα αυτά χρόνια από ‘84 ως και το ’94, η Αφροδίτη Μάνου χρησιμοποίησε κάθε είδους υλικό για να φτιάξει τις ιστορίες της. Παρομοίασε την αγκαλιά του αγαπημένου της με την σκάλα του Μιλάνου, συνάντησε λίγο μετά τον Μπάρκουλη, τον Κούρκουλο και τον Κώστα Κακκαβά, αφού ο δικός της μεταμορφώθηκε σε πολυάσχολη σαρανταποδαρούσα. Ξεκίνησε τα Lexotanil όταν έχασε sex appeal και σύντροφο και παρηγορήθηκε με NesCafe και ραβανί. Βγήκε με το Φολκσβάγκεν της στην Αλεξάνδρας φλερτάροντας με το πιο κόκκινο φανάρι της Κηφισίας. Αντικείμενα, διαδρομές, προϊόντα και πρόσωπα ζυμώνονται, συγκρούονται και τελικά δένουν μεταξύ τους.

 

 

 Ο  afroditi_manou5στίχος της γίνεται καθαρός και κατανοητός. Ιστορίες με αρχή, μέση και τέλος. Η Αφροδίτη Μάνου δεν έγραψε τραγούδια για το ιδανικό (άρα και ψεύτικο) πρόσωπο του έρωτα της ζωής, αλλά μίλησε για ανθρώπους που τραβάνε ζόρια κάθε μέρα, κάθε νύχτα. Γίνεται συχνά προκλητική, με γερές δόσεις αυτοσαρκασμού και αυτογνωσίας. Χρησιμοποιεί λέξεις δίχως λυρισμό που στα χέρια της όμως γίνονται πολύτιμα εργαλεία, ενώ δεν την νοιάζει αν θα της βάλουν πιπέρι στο στόμα, μόλις ξεστομίσει μια κακή κουβέντα.

 

 

 

 

 

karavaki

Μ’ ένα σουγιά γυαλιστερό με απειλούσε,
μ’ ένα σουγιά πανηγυριώτικο της πλάκας,
και σαν αγρίμι φοβισμένο με κοιτούσε
όπως εγώ ήταν κι αυτός καλός μαλάκας.

Αποδεικνύεται μαστόρισσα, όταν γράφει λαϊκό στίχο χωρίς να χάνει την παιχνιδιάρικη και ανατρεπτική της διάθεση:
Δεν το γουστάρω το ντουνιά
και μόνο εδώ ξεχαρμανιά-
μάγκες γυρίστε στα κρεβά-
και μην ακούσω τσιμουδιά.

 


Η στιχουργική της δύναμη μάλλον επισκίασε την δουλειά της ως συνθέτη.
Ίσωkairos_gia_duoς γιατί η ομορφιά και η αμεσότητα του στίχου κέρδισε από νωρίς τους ακροατές, δημιουργώντας την εντύπωση πως οι μελωδίες δημιουργήθηκαν ως χαλί για τις ιστορίες της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το μήλο, όπου η μουσική συνοδεύει την ερμηνεία και χρωματίζει τις δραματικές στιγμές εκείνης της νύχτας. Ως συνθέτης γοήτευσε, αλλά δεν εξέπληξε. Ως στιχουργός γνώρισε μεγάλη αποδοχή, γι’ αυτό και τραγούδια της μελετώνται και διδάσκονται (αν όντως μπορεί να γίνει αυτό) σε σεμινάρια στιχουργικής.

Ομολογώ πως αδυνατώ να αναλύσω, πόσο μάλλον να κρίνω τις μουσικές της. Σε αυτό σημαντικό ρόλο παίζει το γεγονός, πως και ο υπογράφων έχει πέσει θύμα της στιχουργικής της γοητείας. Ως ερμηνεύτρια, στάθηκε στο ύψος των τραγουδιών που της εμπιστεύθηκαν την δεκαετία του ’70. Σαφώς επηρεάστηκε από τον τρόπο ερμηνείας της αδερφής της καθώς και περιορίστηκε από το πολιτικό τραγούδι της εποχής που ζητούσε μια συγκεκριμένη φόρμα ερμηνείας από τον καλλιτέχνη. Στην δεκαετία του ’80 απελευθερώθηκε και βρήκε τον ερμηνευτικό της εαυτό, αφού οι ιστορίες της απαιτούν γκριμάτσες, γέλια και δάκρυα που ζουν και πεθαίνουν στις φωνητικές της χορδές. Η γλυκιά βραχνάδα της φωνή της την προστάτεψε. Δεν έγινε ποτέ μελό, αλλά και δεν σκλήρυνε πολύ. Η φωνή της μπορεί να μην συγκλονίζει, αλλά σίγουρα συγκινεί και ταξιδεύει τον ακροατή, γιατί η Μάνου ξέρει να αφηγείται τα μουσικά της παραμύθια.

 

tsinetsitampΣτο πανί και στο σανίδι
Εκτιμώ, πως θύματα της γοητείας της έπεσαν και οι Μιχάλης Ρέππας και Θανάσης Παπαθανασίου, γι’ αυτό και της πρότειναν να συνεργαστούν στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Για την Αφροδίτη Μάνου δεν ήταν δύσκολο, μιας και μετρούσε σχεδόν 20 χρόνια δημιουργίας με τραγούδια που τα ‘‘άκουγες και τα έβλεπες σαν κινηματογραφικές ταινίες (Μια παλιοκατίνα, Νυχτερινή εκπομπή, Στον ψυχαναλυτή, σαν Αφροδίτη) και πολλά άλλα.

 

Έτσι μετά το 2000 η Αφροδίτη Μάνου επιστρέφει. Αρχικά οι Ρέππας – Παπαθανασίου επιμελούνται την μουσική της συνάντηση με την Ελένη Ροδά. Η παράσταση Άτακτη ζωή κυκλοφόρησε σε cd και περιλαμβάνει τραγούδια των Ζαμπέτα, Μητσάκη, Κραουνάκη, Blondie και άλλων. Αμέσως μετά υπογραφεί τους στίχους και τη μουσική στο soundtrack της ταινίας Το κλάμα βγήκε από τον παράδεισο (2001), συμμετέχει στιχουργικά και ερμηνευτικά στο soundtrack της ταινίας Οξυγόνο (2003) ενώ γραφεί μουσικές και τραγούδια για τις θεατρικές παραστάσεις Ποια Ελένη (Εθνικό Θέατρο 2003- 2005) και Τσινετσιτά (Θέατρο Αλίκη 2006-2007).

 

Στο κλάμα βγήκε απ’ τον παράδεισο, σατιρίζει με επιτυχία τραγούδια του παλιού Ελληνικού κινηματογράφου, όπως το άνοιξε πέτρα να διαβώ, χάνω τον άντρα π' αγαπώ, που στην ταινία ερμηνεύει η Μαρία Δημητριάδη ως νύχτα σταμάτα μια στιγμή, μου παίρνουνε τον ...Γιακουμή. Δίνει ρυθμό και κίνηση στους θεατρικούς χαρακτήρες που επινόησαν οι δύο δημιουργοί και αποσπά πολύ θετικές κριτικές, ακόμη και όταν το έργο Παπαθανασίου – Ρέππα συγκεντρώνει πολλά επικριτικά σχόλια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παράσταση του Εθνικού ‘‘ Ποια Ελένη’’ όπου οι κριτικοί κατακεραυνώνουν το συγγραφικό δίδυμο, αλλά αναγνωρίζουν την ποιότητα της δουλειάς της. Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος γράφει στα Νέα στις 3 Μαΐου του 2004:

‘‘Η μουσική και τα τραγούδια αποτελούν την έκπληξη της παράστασης. Καθαρές μελωδίες, ευάρεστες που κινούν αυθόρμητα το σώμα των ηθοποιών να τραγουδήσει και να χορέψει’’.  

 

nosmokinΑμόρε μίο... μαζί σου δεν καθάρισα
Μια πιο προσεκτική ματιά στην ιστορία της Αφροδίτης Μάνου καταδεικνύει πως η απόχη δεν είχε και τόσο μεγάλη διάρκεια. Δεν επέστρεψε όμως στα μουσικά πράγματα, όπως ήλπιζε το κοινό της, δηλαδή με μια καινούρια προσωπική δουλειά, ενώ και οι ζωντανές της εμφανίσεις μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Ευχάριστη έκπληξη αποτέλεσε το 2009 η συμμετοχή της στην παράσταση Νο σμόκιν με τους Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, Γιάννη Κότσιρα και τα Κίτρινα Ποδήλατα. Η ερμηνεία της στην Κλεψύδρα των Onirama είναι το πιο πρόσφατο δισκογραφικό της αποτύπωμα. Χωρίς αιτία ο τίτλος του δίσκου, χωρίς αιτία και η συνεργασία αυτή; Όχι ακριβώς. Η κλεψύδρα είναι ένα από τα λίγα καλά τραγούδια του συγκροτήματος και με τη βοήθεια της προσεγμένης ενορχήστρωσης, η Αφροδίτη Μάνου κατάφερε να διαβάσει διαφορετικά την κλεψύδρα και να την αποδώσει τρυφερά αλλά και παθιασμένα. Παράλληλα, νεότεροι ακροατές έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την ερμηνεύτρια μέσα από ένα καινούριο τραγούδι και όχι μόνο ακούγοντας το χιλιοπαιγμένο Ροζ και τη Νυχτερινή εκπομπή. Η συμμετοχή της όμως σε αυτό τον δίσκο προσφέρει άλλοθι, όπως αποδεικνύεται από δηλώσεις μελών του συγκροτήματος σε μηνιαίο μουσικό περιοδικό. Ένα πρόγραμμα μπορεί να ξεκινάει με Σαββόπουλο και Μάνου και να κορυφώνεται με Ρέμο και Παπαρίζου… υποστήριξε –μέσες άκρες- ο Θοδωρής Μαραντίνης μιλώντας στο Δίφωνο και τον Παναγιώτη Γιαννέλη.

 

Μέχρι σήμερα η Αφροδίτη Μάνου έχει ζήσει μια συναρπαστική μουσική διαδρομή, ακριβώς γιατί τα έχει κάνει όλα. Ξεκίνησε ως ερμηνεύτρια, συνέχισε ως τραγουδοποιός και στη συνέχεια ανέλαβε την μουσική επένδυση ταινιών και παραστάσεων, δηλαδή δημιούργησε κατόπιν παραγγελίας. Δεν νομίζω πως πολλοί ομότεχνοι της διαθέτουν ανάλογο βιογραφικό. Ακόμη, η επιλογή της να αποστασιοποιηθεί από τα μουσικά πράγματα δείχνει άνθρωπο χορτάτο και ακομπλεξάριστο. Δεν φοβήθηκε τη σιωπή γιατί δεν ήθελε απλά να μιλάει, αλλά να λέει και κάτι. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν μας λείπει. Θέλουμε και περιμένουμε να γνωρίσουμε τους καινούριους ήρωες που σίγουρα έχει κλειδωμένους στο συρτάρι της.

 

vasilis_papakonstantinouΜελετώντας την δισκογραφία της κατέληξα στο συμπέρασμα πως η Μάνου τα πάει πολύ καλά με τους άντρες. Συνεργάστηκε σχεδόν αποκλειστικά με άντρες συνθέτες, ερμηνευτές και σκηνοθέτες. Αναζήτησε το αρσενικό της εγώ και όπως η ίδια έχει πει, το βρήκε στον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Ας ολοκληρώσουμε λοιπόν, αυτή τη βόλτα στην 40 χρόνη πορεία της Αφροδίτης με ένα στιχάκι που έγραψε για ’κείνον. Δεν έγινε ποτέ τραγούδι, δεν βρίσκεται σε κάποιο δίσκο, παρά μόνο στο You Tube. Πριν από πολλά χρόνια, η Αφροδίτη το αφιέρωσε στον Βασίλη κατά τη διάρκεια μιας τηλεοπτικής εκπομπής όπου τραγουδούσαν μαζί.

 

Και ’γω τα χαιρετίσματα σου τα ’στείλα
και γίναν πρωτοσέλιδα οκτάστηλα,
τραγούδι σκαντιαλάρικο σου χάρισα,
γι’ αυτό μαζί σου, ακόμα δεν καθάρισα.
Να ’σαι καλά λοιπόν Βασίλη και εις ανώτερα,
να ξαναφτιάξουμε τραγούδια ομορφότερα.