Αυτό που πάμε να κάνουμε την Κυριακή (7/12) στον Σταυρό του Νότου έχει ένα ρεπερτόριο που θέλαμε να μην είναι το αναμενόμενο. Να έχει τραγούδια από τη δισκογραφία μου, από το θέατρο, από το σινεμά… να έχει κάτι. Το να φτιάξεις ένα πρόγραμμα σήμερα σημαίνει ότι πρέπει να κουραστείς λίγο παραπάνω απ’ότι παλιότερα... Θα παιχτούν τραγούδια από τους τέσσερις γνωστούς δίσκους μου, από τα δύο μιούζικαλ Ποια Ελένη και Τσινετσιτά, όπως και από την ταινία Το Κλάμα Βγήκε απ’τον Παράδεισο. Επίσης θα παίξουμε και δυο ξενόγλωσσα τραγούδια γιατί καιρό είχα να πω. Αυτά τα λόγια είναι ο καλύτερος πρόλογος για την κουβέντα που ακολούθησε με την Αφροδίτη Μάνου...

Η νυχτερινή εκπομπή είχε τραγούδια με τον ήχο της εποχής της. Πως τα ακούτε σήμερα;
Η αλήθεια είναι ότι ο ήχος ήταν το τελευταίο που με ενδιέφερε την εποχή που έκανα τον δίσκο. Τελικά, έκανα λάθος από την άποψη ότι έπρεπε να έχω προφυλάξει τον ήχο μου περισσότερο όταν βγήκε αυτός ο δίσκος. Ο Διονύσης ο Σαββόπουλος χάρηκε πάρα πολύ όταν του παρουσίασα αυτή τη δουλειά. Του την είχα πάει σ’ ένα ντέμο όπου keyboards, μπάσο και οι περισσότεροι τέτοιοι ήχοι ήταν παιγμένοι από τον Αντρέα Μικρούτσικο, και ό,τι αφορούσε τα νυκτά όργανα: κιθάρες, μπαγλαμάς και μπουζούκι ήταν παιγμένα από τον Κώστα Θωμαΐδη ένω σε δύο κομμάτια όπου υπήρχε βιολί έπαιζε η Ευανθία Ρεμπούτσικα. Η δική μου η άποψη για τον ήχο ήταν όσο το δυνατόν πιο απλά, φυσικά όργανα με όσο το δυνατόν λιγότερη βαρύτητα στους ρυθμούς και τα μπάσα. Μου άρεσαν τα ρυθμικά τραγούδια, χόρευα, δε μου άρεσε καθόλου η τζαζ-ροκ! Τη χρησιμοποίησα μόνο για τις ανάγκες του τραγουδιού. Ωστόσο, αυτά που τραγούδαγα δεν είχαν σχέση με αυτά που άκουγα. Ο Σαββόπουλος που είχε την παραγωγή, είχε κάνει τότε τα τραπεζάκια έξω με ηλεκτρονική ντραμς, και αυτό άκουγε, αυτό πρότεινε κι εγώ δεν ήθελα να του χαλάσω το χατίρι. Κακώς, αλλά παρασύρθηκα απ’τον ενθουσιασμό μου που είχα γράψει 10 τραγούδια. Τώρα θα έδινα πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στον ήχο.

 

Πως θα περιγράφατε με τίτλους την πορεία σας από το ξεκίνημα μέχρι σήμερα;
Εγώ βλέπω τα πάντα σε μία συνέχεια. Δε βλέπω σταθμούς. Βλέπω μία εξέλιξη που δεν είναι πάντα σε ευθεία, έχει παρακλάδια, διασταυρώσεις αλλά σε αυτή την πορεία δε βλέπω ούτε ραφές, ούτε τομές. Βλέπω έναν άνθρωπο που ζει, εξελίσσεται, επηρεάζεται, επηρεάζει, σκέφτεται, εργάζεται μέσα στη σύγχρονή του πάντα ελληνική πραγματικότητα.

 

Σε αυτή την εξέλιξη παίζει ρόλο η κοινωνικοπολιτική κατάσταση της χώρας. Θα έχει θέση η πολιτική στο πρόγραμμα που θα παρουσιάσετε τώρα; 
Πολιτική είναι η επιλογή του προγράμματος, το τι θα φορέσεις, το πού πας να τραγουδήσεις. Έχω πολιτικά τραγούδια που δεν αδιαφορούν για το τι συμβαίνει στο περιβάλλον μας ή σε αυτή τη χώρα, και μάλιστα είναι γραμμένα και σε εποχές που ίσως ο κόσμος δεν τα είχε τόσο ανάγκη. Επειδή είμαι πολιτικό ον, μεγάλωσα μέσα στη δικτατορία, και αναγκάστηκα να πολιτικοποιηθώ βίαια κατά τη διάρκεια της εφηβείας μου. Αυτό με έκανε έναν άνθρωπο ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένο και στα τραγούδια μου υπάρχει ό,τι έχει σχέση με τα κοινά, την πολιτική και την κοινωνία μας, και θα γράψω κι άλλα. Όμως δε βλέπω τα πολιτικά τραγούδια σαν κάτι ξεχωριστό, μπορεί κάλλιστα ένα τραγούδι να είναι εμμέσως πολιτικό, και να μη φαίνεται. Δε μου αρέσουν οι διαχωρισμοί του παρελθόντος. Δε μου αρέσει τίποτα απ’το παρελθόν και προσπαθώ πάντα να μην κοιτάζω καθόλου πίσω.

 

 

Είναι μία αρρώστια της ελληνικής κοινωνίας να κοιτάει προς τα πίσω;
Το μπροστά και το πίσω, το δίλημμα κι αυτό παγίδα είναι. Τα ερωτηματικά της ζωής μας είναι πάντα τα ίδια. Τα μεγάλα προαιώνια ερωτηματικά είναι διαχρονικά. Τώρα αν η εκάστοτε κοινωνία έχει την οργάνωση και τα αντανακλαστικά για να ανταποκριθεί, αυτό είναι μία ιστορία που έχει να κάνει με τον διάκοσμο. Το μεγάλο ζητούμενο του ανθρώπου είναι να αντιμετωπίσει τον θάνατο. Πως μπορεί να ζήσει μετά από αυτόν, πέρα απ’ αυτόν μία όσο πιο πλήρη ζωή. Όλα τα άλλα είναι συνθήκες που διαφοροποιούνται ανάλογα με τη μόδα ή τον συσχετισμό κάποιων άλλων δυνάμεων και πιστεύω δεν είναι τόσο σημαντικές. Σίγουρα δεν μπορεί να υπάρξει Τέχνη χωρίς το παρελθόν, την παράδοση. Ο καλλιτέχνης πρέπει να διαπερνάται από την Ιστορία αλλά υπάρχουν κύκλοι που κλείνουν και δεν πρέπει να τους ξανανοίγουμε. Βέβαια, δεν είμαστε καθόλου έτοιμοι. Κι εγώ η ίδια δεν ξέρω αν είμαι έτοιμη αλλά το δικό μου ζητούμενο το προσωπικό είναι να πηγαίνω παρακάτω κλείνοντας κύκλους.

 

Γράφετε καινούρια τραγούδια;
Δεν τα γράφω. Τα σκέφτομαι, αλλά δεν τα γράφω. Δεν έχω κατορθώσει να ολοκληρώσω κάτι. Μισοτελειωμένες ιδέες έχω αλλά δεν έχω βρει το σημαντικό που θα είναι το "Α" μου. Ακούω μουσική πολλή, κλασσική, μπαρόκ, soundtracks κι όταν μάλιστα δεν προλαβαίνω να δω μία ταινία την ακούω. Βάζω το dvd να παίζει και κάνω δουλειές ακούγοντάς τη.

 

Το καλό τραγούδι θα γραφτεί μία κακή εποχή;
Σίγουρα. Αλλά όσο πιο μεγάλος είναι ένας καλλιτέχνης τόσο λιγότερο επηρεάζεται από το περιβάλλον του.

 

Έχουμε σήμερα μεγάλους καλλιτέχνες;
Έχουμε αλλά έχει πέσει το ηθικό μας πάρα πολύ, ή εκείνοι δε φαίνονται τόσο πολύ. Θα δείξει...

 

Θα Θέλατε περισσότερη συμμετοχή στο δημόσιο λόγο από αυτούς;
Όχι, δεν είμαι αυτής της άποψης. Πιστεύω πως ό,τι μπορεί καθένας το κάνει. Ό,τι δεν μπορεί, δεν το κάνει.

 

 

Ξαναβγαίνοντας στις ζωντανές εμφανίσεις εντοπίζετε κάτι που σας έλειπε τόσον καιρό ή κάτι που άλλαξε μέσα στα χρόνια;
Η ζωντανή επαφή με τον κόσμο όταν τραγουδάς, είναι μία εμπειρία που δεν υποκαθίσταται από τίποτα. Οπότε το να είσαι μπροστά στον κόσμο και μάλιστα σε μία γενιά, η οποία φαίνεται ότι αγαπά και καταλαβαίνει τη δουλειά σου είναι πολύ σημαντικό. Εμένα, η δική μου γενιά, σαν καλλιτέχνη, με εγκατέλειψε στον δρόμο. Στράφηκε προς το εύκολο, το φανταχτερό, το διασκεδαστικό. Οι περισσότεροι έβγαλαν χρήματα που τα ξόδευαν αλλού. Χαθήκαμε... Την έχασα τη δική μου τη γενιά αλλά φαίνεται ότι οι νεώτερες γενιές έρχονται και με βρίσκουν. Αυτό σε κάνει να αισθάνεσαι λιγότερο ηλίθιος. Αισθάνεσαι ότι υπάρχει παραλήπτης.

 

Υπήρξαν φορές που νιώθατε πως γράφατε κάτι αλλά δεν υπήρχε ο κόσμος για να το εισπράξει;
Ναι, αλλά παρόλα αυτά τα ‘γραφα. Όταν μου λένε πώς έγραφες αυτά τα τραγούδια 20 χρόνια πριν νιώθω ότι μπορεί να φταίω κι εγώ που έπρεπε αργότερα να’ρθουν άλλοι άνθρωποι και να τα βρουν στον δρόμο.

 

Πιο έντονη είναι η επαφή με τον κόσμο όταν είστε ερμηνεύτρια ή δημιουργός ενός τραγουδιού;
Νομίζω ότι δε λειτουργούσα ποτέ μόνο ως ερμηνεύτρια. Υπήρχε κάτι μέσα μου που ήταν ακριβώς η σχέση μου με αυτό που τραγουδούσα, σαν ποιότητα, σαν μήνυμα, όχι σαν εργαλείο να δείξω τη φωνή μου. Τα ‘κανα λίγο δύσκολα στη ζωή μου, δε χαιρόμουν το απλό και αυτονόητο. Τα ’74 τραγουδούσαμε στη Λατινική Αμερική, στα ισπανικά (τη γλώσσα τους) τον Νερούδα με τον Θεοδωράκη, κι εμένα αυτό δε μου έφτανε από μόνο του. Το έβλεπα σε σχέση με την κατάσταση στην Ελλάδα το πραξικόπημα στη Χιλή, δηλαδή έβλεπα τα πάντα συνυφασμένα ως τμήματα ενός όλου.

 

Πρόσφατα φτιάξατε και ένα προφίλ στο Facebook στο οποίο είστε πολύ ενεργή...
Με τα κομπιούτερ πάντα είχα επαφή. Αγαπώ πολύ το Μέσο την τεχνολογία, τη γνώση μέσω του ίντερνετ. Δεν είχα ποτέ την τάση να κοινωνικοποιηθώ αυτά τα χρόνια μέσω αυτού αλλά τους τελευταίους μήνες, όχι άμοιρο με το ότι κάνω και αυτές τις εμφανίσεις, νιώθω μετά από διάφορες τρικυμίες που πέρασα στη ζωή μου, πιο κοινωνική. Επειδή έχω υπάρξει πολύ κοινωνικό άτομο, μετά από τα τελευταία χρόνια που τα πέρασα ιδρυματοποιημένη μέσα στο σπίτι, αποφάσισα να θυμηθώ τον παλιό μου εαυτό. Και σε αυτό το πλαίσιο πριν λίγους μήνες μπήκα και στο Facebook. Εκεί βλέπω αποκαρδιωτικά πράγματα αλλά και πράγματα που με κάνουν να χαίρομαι. Δεν μπορώ να περιγράψω τι είδους αθωότητα είναι αυτή που έχει ο κόσμος στο ίντερνετ, είναι όμως μία αθωότητα, που είναι γοητευτική επίσης. Το τραγουδάκι μου, οι φωτογραφίες μου, ό,τι βάζω εκεί είναι σα να θέλω να επικοινωνήσω με κάποιους ανθρώπους δείχνοντας και μοιράζοντας το καλό σου εαυτό. Έχει και το καλό ότι μπορείς να είσαι με τις πιτζάμες και τις παντόφλες σου. Σίγουρα έχει κινδύνους αλλά αν αυτό σημαίνει παρέα για κάποιον δε θα διαφωνήσω. Είναι σαν την τηλεόραση. Όσο κι αν κατηγορούμε την τηλεόραση, για τον ηλικιωμένο και τον άρρωστο, είναι σωτήρια. Επίσης, βλέπω μία γενιά που χρησιμοποιεί το Facebook και το διαδίκτυο πολύ δημιουργικά για τη δουλειά της. Και παρότι ακόμη περιμένουμε το δωρεάν ίντερνετ που μας έταξε ο πρωθυπουργός μας, είναι πολύ χρήσιμο εργαλείο. 

 

 

 

Στον online κόσμο δείχνουμε τον πραγματικό μας εαυτό;
Δε μ’ ενδιαφέρει καθόλου ο πραγματικός εαυτός, κανενός! Ούτε καν ο δικός μου. Όλα αυτά νομίζω ότι είναι διαχωρισμοί που πρέπει να ξεπεράσουμε. Είμαστε δύο, εμείς κι ο κρυφός μας εαυτός και όσο πιο εύκολα τον εκδηλώνει κανείς τόσο πιο αληθινός είναι. Είναι υγεία να εκφραζόμαστε με όποιον τρόπο.

 

Πως βλέπετε το παρόν και το μέλλον του τραγουδιού τώρα που κατέρρευσε η βιομηχανία;
Είναι καλό να καταρρέει κάτι, το οποίο είναι και κακώς κείμενο, όταν υπάρχει εναλλακτική διέξοδος. Η κατάρρευση της βιομηχανίας της δισκογραφίας μας έπιασε όλους στον ύπνο, αν και οι εταιρίες έπρεπε να το ’χαν δει, και μας πλήττει γιατί πολλοί καλλιτέχνες έχουν οικονομικά προβλήματα σοβαρά. Ξεχνάμε ότι εμείς ζούμε από αυτή τη δουλειά. Έχει καταρρεύσει η δισκογραφία, ο κόσμος βρίσκει ελεύθερες μουσικές και δεν μπορεί να διαμορφωθεί συνείδηση σχετικά με τον ακροατή και τον καλλιτέχνη, κάτι που θα βρεθεί μπροστά μας σίγουρα. Οι νέοι καλλιτέχνες είναι αυτοί που απειλούνται ίσως περισσότερο και που πρέπει να βρουν τις λύσεις γιατί τι θα κάνουν, θα πάψουν να γράφουν; Βέβαια, όλοι ξέρουμε ότι οι εταιρίες έπαιρναν τη μερίδα του λέοντος και ήταν πολύ υψηλές οι τιμές των cd κάποια στιγμή και τώρα το πληρώνουμε όλοι.

 

Θέλετε να βγάλετε κάποιον καινούριο δίσκο;
Θέλω πάρα πολύ να βγάλω έναν δίσκο. Τώρα αισθάνομαι ότι πρέπει οπωσδήποτε να βγάλω έναν πέμπτο δίσκο. Είναι το ζητούμενό μου, πράγματα που έχω μέσα μου θέλω να τα πω.

 

Θα ακούσουμε κάποιο καινούριο τραγούδι στον Σταυρό του Νότου;
Δεν ξέρω μπορεί.