Δεν είναι η πρώτη φορά, που ηχογραφείται το συγκεκριμένο τραγούδι, ενώ έχει υπάρξει και αντικείμενο ευρείας μελέτης, λόγω της ιδιαιτερότητάς του. Από μόνο του, ωστόσο, κρύβει μια πολύ ενδιαφέρουσα και γοητευτική ιστορία.

Οι στίχοι ανήκουν στον Σείκιλο, ο οποίος έζησε στις Τράλλεις της Μικράς Ασίας κατά το 200 π.Χ. Είναι γνωστός για το αρχαιότερο παγκοσμίως γνωστό τραγούδι, το «Ὅσον ζῇς φαίνου», του οποίου σώζονται πλήρως οι στίχοι και η μουσική, ενώ είναι επίσης γνωστό πως ο δημιουργός αφιέρωσε το τραγούδι σε μία γυναίκα με το όνομα Ευτέρπη, δίχως όμως να διευκρινίζεται εάν πρόκειται για τη σύζυγο ή την ερωμένη του.

Ο Σείκιλος έγραψε το τραγούδι του μετά το 200 π.Χ. σε επιτύμβια κυλινδρική στήλη που έχει ύψος 40 εκατοστά και περιέχει στην κοινή ελληνική της ελληνιστικής εποχής ένα επίγραμμα δώδεκα λέξεων και ένα μέλος (τραγούδι) δεκαεφτά λέξεων μαζί με τη μουσική του. Στην κορυφή της στήλης, το επίγραμμα αναφέρει τον άνθρωπο που το έγραψε, καθώς και το σκοπό για τον οποίο το έγραψε:

«ΕΙΚΩΝ Η ΛΙΘΟΣ ΕΙΜΙ. ΤΙΘΗΣΙ ΜΕ ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΝΘΑ ΜΝΗΜΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΣΗΜΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΝ» (σ.σ. «Εγώ η πέτρα είμαι μια εικόνα. Με έβαλε εδώ ο Σείκιλος ως διαχρονικό σήμα αθάνατης μνήμης»).

Στη μέση υπάρχουν οι στίχοι του τραγουδιού μαζί με τα σύμβολα της μελωδίας, η οποία είναι του λεγόμενου φρυγικού τύπου:

ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ,
ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ.
ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ,
ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ

Μετάφραση
«Όσο ζεις λάμψε,
καθόλου μη λυπάσαι.
Για λίγο διαρκεί η ζωή,
ο χρόνος καθορίζει το τέλος»

Στις μέρες μας, γνωρίζουμε πως το «Ὅσον ζῇς φαίνου», είναι σίγουρα ένα από τα αρχαιότερα σωζόμενα τραγούδια. Ο Σείκιλος έζησε τον 2ο αιώνα π.Χ., όμως το τραγούδι διασώθηκε χάρη στον Επιτάφιό του (1ος μ.Χ.) και το γεγονός πως πάνω από κάθε λέξη του υπάρχει ο κώδικας για τη μουσική σημειογραφία της εποχής βοήθησε στην αναπαραγωγή του στο πέρασμα των αιώνων. Με το συγκεκριμένο τραγούδι έχουν ασχοληθεί επισταμένα πολλοί σύγχρονοι μελετητές που προσπάθησαν να αποκωδικοποιήσουν τη μελωδία του, μέσα από τα φρυγικού τύπου, που είναι πάνω από κάθε λέξη των στίχων.

Το «Ὅσον ζῇς φαίνου» ηχογραφήθηκε τον Ιούλιο του 2013 από το συγκρότημα «Lyre N Rhapsody» (Αλίκη Μαρκαντωνάτου: σύνθεση, αρχαιοελληνική λύρα, φωνή, Αθηνά Χιώτη: φωνή, Αρετή Μίγγου: ενορχήστρωση κρουστών, νταούλι, Udu (Στάμνα), φωνή, Ντιάννα Δεληγιάννη: φωνή, Nenad Radosevic: ηχοληψία, παραγωγή) και βρίσκεται στο ντεμπούτο cd του συγκροτήματος με τον τίτλο, «Awakening the Muse».

Στην στούντιο ηχογράφηση του «Ὅσον ζῇς φαίνου», ερμηνεύει η Ντιάννα Δεληγιάννη, ωστόσο στις «ζωντανές» εμφανίσεις του συγκροτήματος το ρόλο αυτό έχει η Αθηνά Χιώτη.

Η εκδοχή που παρουσιάζεται στο soundtrack της ταινίας Η τελευταία φάρσα είναι μία διασκευή του μουσικού και συνθέτη, Μανόλη Παπαδάκη, ο οποίος έπειτα από την προτροπή του μουσικού Ηλία Πανταζή (μπάσο) άκουσε «ζωντανά» την Αθηνά Χιώτη σε μία εμφάνιση των «Lyre N Rhapsody» και κατάλαβε πως –δίχως αμφιβολία- ήταν η ερμηνεύτρια που ο ίδιος χρειαζόταν για τη διασκευή που είχε στο μυαλό του.

Η διαφορά στην προσέγγιση του Μανόλη Παπαδάκη σε σχέση με εκείνη των «Lyre N Rhapsody» έγκειται στις μουσικές καταβολές και επιρροές των δύο περιπτώσεων, κάτι που αποτυπώνεται και στο τελικό αποτέλεσμα. Οι μεν «Lyre N Rhapsody» είναι μουσικοί επηρεασμένες από την παράδοση της Ινδίας, της Αφρικής, των φάντο και της κέλτικης μουσικής, ενώ ο Παπαδάκης είναι ένας πολυσχιδής συνθέτης που αντλεί τις επιρροές του από πιο σύγχρονα ρεύματα της παγκόσμιας μουσικής και ειδικότερα της τζαζ (ως ιδρυτής του μουσικού σχήματος M.O.T.He (music of the heart) jazz trio, συμμετέχει σε κορυφαία τζαζ φεστιβάλ).

Στη συνεργασία του με τον Βασίλη Ραΐση για το soundtrack της ταινίας, Η τελευταία φάρσα, έλαβε ως «κατευθυντήριες» ένα πλαίσιο που του όρισε ο σκηνοθέτης μέσα από το τι επέβαλε η κινηματογραφική εξιστόρηση, πέραν τούτου ωστόσο, έμεινε ελεύθερος να επιλέξει τη μουσική δομή σε σχέση με την κινηματογραφική εικόνα. Έτσι, το «Ὅσον ζῇς φαίνου» παίρνει μια μορφή σταδιακής κορύφωσης, όπου μεταφορικά περιγράφονται οι φάσεις της ίδιας της ζωής. Τα επίπεδα εξέλιξης του καθενός, μέσα από τα οποία εξελισσόμαστε, επιστρέφουμε και τελικά κλείνουμε τον κύκλο. Το τραγούδι χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες όπου υπάρχουν τα στοιχεία της γέννησης, της ωρίμανσης, της έκρηξης και του τελειώματος. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρείται και μία επικοινωνία του νοήματος της ταινίας, Η τελευταία φάρσα.

Η πλήρης εκδοχή της διασκευής του Μανόλη Παπαδάκη διαρκεί 6,23 λεπτά, ενώ στο soundtrack η διάρκεια «πέφτει» στα 3,11 λεπτά και μπορείτε να το δείτε παρακάτω.

 
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Μανόλης Παπαδάκης δούλεψε πολύ τη διασκευή του, ακριβώς με βάση τη φωνή της Αθηνάς Χιώτη. Το αποτέλεσμα υπήρξε μια πολύ όμορφη συνεργασία, που αποτυπώνεται στην ηχογράφηση και που συντελεί με ιδιαίτερο τρόπο ακόμη και στην κινηματογραφική αφήγηση. Άλλωστε, το βραβείο κοινού που έλαβε -ήδη- η ταινία επιβραβεύει όλους τους συντελεστές.

«Όσον ζεις, φαίνου» - soundtrack της ταινίας Η τελευταία φάρσα
Mουσική - Στίχοι: Σείκιλος, Διασκευή: Μανόλης Παπαδάκης, Τραγούδι: Αθηνά Χιώτη, Μουσικοί: Βαγγέλης Τσίνας (drums and hand percussion) Ηλίας Πανταζής (electric bass), Σκηνοθετική Επιμέλεια: Βασίλης Ραΐσης, Κινηματογράφιση: Διαμαντής Τάσσης - Βαγγέλης Μανώλης, Μοντάζ: Διαμαντής Τάσσης - Βαγγέλης Μανώλης, Παραγωγή: Digi dv productions - Βασίλης Ραΐσης

Ακούστε παρακάτω  ολοκληρη τη σύνθεση του Μανόλη Παπαδάκη όπως την εμπιστεύτηκε στο Musicpaper.gr