Η μουσική της Ηπείρου είναι συνυφασμένη με το κλαρίνο. Είναι τέτοια η ταύτιση του ήχου του με τους σκοπούς της συγκεκριμένης περιοχής, που ξεχνάμε ότι στην πραγματικότητα αυτό συνέβη -ιστορικά- σχετικά πρόσφατα. Η μουσική της Ηπείρου, ωστόσο, εκτείνεται σε μεγάλο βάθος χρόνου… Τί γινόταν πριν από αυτό; Μία ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα έρχεται να δώσει η πρόσφατη δισκογραφική εργασία του Σωτήρη Κατσούρα, ο οποίος αναδεικνύει το ηχόχρωμα που υπήρχε στην αστική -και όχι μόνο- Ηπειρώτικη μουσική, πριν από την έλευση και την επικράτηση του κλαρίνου. Με άλλα λόγια, όταν οι ζυγιές έφεραν όργανα όπως ο ταμπουράς, το βιολί, η φλογέρα και τα κρουστά.
Ο Σωτήρης Κατσούρας, με καταγωγή από την Αχλαδέα Ιωαννίνων, σπούδασε βιολί και θεωρητικά στο Κρατικό Ωδείο στα Γιάννενα, ενώ παράλληλα αφουγκραζόταν (όπως ήταν φυσικό) τις επιρροές από τα ακούσματα (δημοτικής μουσικής) των γονιών του, και φυσικά από τα τοπικά πανηγύρια. Ξεκίνησε να παίζει επαγγελματικά σε ηλικία 13 ετών, αρχικά με διάφορα χορευτικά συγκροτήματα, και αργότερα, όταν οι Πανελλήνιες εξετάσεις του άνοιξαν την πόρτα της Μουσικολογίας Θεσσαλονίκης, διεύρυνε τη δραστηριότητα του σε χώρους έντεχνης και λαϊκής μουσικής στη συμπρωτεύουσα, δίπλα στους Σοφία Εμφιετζή, Παντελή Θεοχαρίδη, Λιζέτα Καλημέρη, Μελίνα Κάνα, ή ακόμη και σε πιο τζαζ σχήματα, με τον Κώστα Μαγγίνα. Υπήρξε, επίσης, ένα από τα πρώτα μέλη του συγκροτήματος “Λωξάντρα”. Η ακαδημαϊκή κατάρτιση του Σωτήρη Κατσούρα συνεχίστηκε στο Λονδίνο, όπου σπούδασε Εθνομουσικολογία και με την επιστροφή του στην Ελλάδα πρόσφερε τις γνώσεις τους από πόστα της Δημόσιας Εκπαίδευσης.
Το “Άλα Ρουμ” όπως τιτλοφορείται το πρόσφατο cd που εξέδωσε, ωστόσο, είναι η πιο προσωπική κατάθεση σε ό,τι αφορά τη μουσική, και ειδικότερα αυτή της ιδιαίτερης πατρίδας του…
“Το Άλα Ρουμ αντλεί την ετυμολογία του από τους Ρωμιούς τον οποίο αποδίδουμε στους ελληνορθόδοξους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έρχεται σε αντιδιαστολή με το Άλα Τούρκα ή το Αλά Φράγκα στο στυλ της μουσικής ερμηνείας, που πολλοί θεωρούσαν πως παιζόταν παλιότερα στον ελλαδικό χώρο και στην Ήπειρο. Αυτό είναι λίγο υπερβολικός ως ισχυρισμός. Σε καμία περίπτωση στην Ήπειρο δεν έπαιζαν -κατά κόρον- οι Τούρκοι την Ηπειρώτικη μουσική. Το Αλα Ρουμ είναι ο μουσικός τρόπος των Ρωμιών. Με το συγκεκριμένο δίσκο, λοιπόν, ήθελα να αναδείξω ακριβώς αυτό το στοιχείο και το ηχόχρωμα, ώστε να ακούσουμε τη μουσική μας λίγο διαφορετικά, παρότι ξέρω πως είναι πολύ δύσκολο”, αναφέρει στο “Παραδούναι και Λαβείν” ο Σωτήρης Κατσούρας.
Πράγματι, η συγκεκριμένη προσέγγιση μας πάει περισσότερο από 120 χρόνια πίσω, όταν όργανα όπως το κλαρίνο, δεν είχαν ακόμη επικρατήσει στον ελλαδικό χώρο, όπως -φυσικά- συνέβη αργότερα. Αντίθετα, ειδικά στην Ήπειρο, οι ντόπιοι μουσικοί χρησιμοποιούσαν τζαμάρα (η φλογέρα της Ηπείρου), ταμπουρά (γνωρίζουμε ότι έπαιζε ο Φώτος Τζαβέλλας, ηρωϊκή μορφή του Σουλίου). Στο “Αλά Ρουμ” ο Σωτήρης Κατσούρας επιχειρεί μία μουσική προσέγγιση με τα δεδομένα του τότε και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον.
“Η καταγραφή μας βασίστηκε σε τρία κριτήρια. Πρώτον, στο σολιστικό, οργανικό παίξιμο του βιολιού στην Ηπειρώτικη μουσική παράδοση, δεύτερον στην απόδοση του παλιού ηχοχρώματος της συγκεκριμένης παράδοσης, με οργανικούς σχηματισμούς που διαφέρουν του παρόντος, αλλά πρωταγωνιστούσαν στον καιρό τους και τρίτον επιχειρήσαμε τη διασκευή δύο γνωστών σκοπών, σε μία εκδοχή πιο ακουστική. Η “Παπαδιά” κι ο “Γιάννη - Κώστας” επιλέχθηκαν για την όμορφη μελωδία τους, αλλά και το εξίσου πολύ ενδιαφέρον ρυθμικό μέτρο τους (πεντάσημος) και τη ρυθμική αλλαγή που ακολουθεί αυτούς τους χορούς. Επίσης, ήταν κι ένας από τους στόχους μας, να δείξουμε πως όπως μια Συμφωνία κλασικής μουσικής κρατάει 45 λεπτά, έτσι και στη δημοτική μουσική οι ερμηνείες μπορούν να έχουν μεγάλη διάρκεια και να ακούγονται κι ευχάριστα”, εξηγεί ο Σωτήρης Κατσούρας.
Το ρεπερτόριο του “Άλα Ρουμ” αποτελούν σκοποί πολύ χαρακτηριστικοί για τη μουσική της Ηπείρου, όπως η Παπαδιά, το Φυσούνι, η Σέλφω, η Χώρα και -φυσικά- ένα Μοιρολόι σε γύρισμα Πωγωνήσιο, αλλά κι ένα σχεδόν άγνωστο αστικό Γιαννιώτικο τραγούδι, η Κουρμανιώτισσα (από τις αρχές του 20ου αιώνα), που πλαισιώνεται με οργανικό σκοπό Πρεβεζιάνικο συρτό. Οι μουσικοί που πλαισίωσαν τον Σωτήρη Κατσούρα (βιολί), είναι οι Γιάννης Παπακώστας (Τραγούδι), Νίκος Παλαιολόγος (Ταμπουράς), Θανάσης Βάλλας (λαούτο), Χάρης Λαμπράκης (Φλογέρα, Νέι), Απόστολος Τσαρδάκας (Κανονάκι), Απόστολος Παπαπέτρος (Κοντραμπάσο), Πέτρος Παπαγεωργίου (Ντέφι, Μπεντίρ, Ρεκ, Τουπελέκι) και Γιώργος Ζουμπάς (Ντέφι, Ρεκ, Τουμπελέκι).
Για περισσότερες πληροφορίες
https://www.facebook.com/sotirios.katsouras