Με τον Πετρολούκα Χαλκιά γνωριστήκαμε για πρώτη φορά στη Βοστώνη το 2015 αν και οι δύο καταγόμαστε από την περιοχή του Πωγωνίου στην Ήπειρο. Από μικρό παιδί στα Ιωάννινα θυμάμαι να ακούω τους δίσκους του καθώς εκείνος αποτελούσε από τότε μουσικό ήρωα της οικογένειάς μου. Ο Πέτρος είχε παίξει στο γάμο των γονιών μου διαμένοντας ένα βράδυ στο σπίτι του παππού μου Βασίλη Κώστα στη Βήσσανη Πωγωνίου. Δεν περίμενα ποτέ πως η μουσική η ίδια θα μας έφερνε κοντά και θα μας οδηγούσε στην δημιουργία του κοινού μας δίσκου τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη μας γνωριμία.
Η βασική μου κατεύθυνση κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο Berklee College of Music ήταν η μελέτη και η προσαρμογή του τρόπου παιξίματος από το κλαρίνο του Πέτρου στο λαούτο. Όταν ο ίδιος βρέθηκε στη Βοστώνη για τον ετήσιο χορό της Ηπειρώτικης κοινότητας του Worcester και άκουσε τον Σκάρο παιγμένο από το λαούτο με τις δικιές του μουσικές φράσεις, με ενθάρρυνε να ολοκληρώσω τη μελέτη πάνω σε όλα τα ορχηστρικά του κομμάτια όπως είναι ο "Γκέκας", η "Ποταμιά" και το "Ζαγορίσιο", ώστε να ανακαλύψω περαιτέρω τη δική του μουσική γλώσσα. Αυτή ήταν και η αρχή της συνεργασίας μας, η οποία θα άνοιγε στη συνέχεια μουσικές “πόρτες” τις οποίες δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ…
Η σχέση μαθητείας-συνεργασίας
Καθώς συνέχιζα να μελετώ τον πολύπλοκο μουσικό κώδικα του Πετρολούκα Χαλκιά στο λαούτο, εκείνος με δύο-τρεις καθοριστικές συμβουλές με βοήθησε “ξεκλειδώσω” το παίξιμο μου και με ακρίβεια να μπορώ να αποδώσω τη φρασιολογία του στο λαούτο. Ποτέ δεν είχαμε κάποιο μάθημα πάνω σε αυτά τα συγκεκριμένα ορχηστρικά κομμάτια. Ο Πέτρος με συμβούλευε για το πως να συνεχίζω τη μελέτη με βάση τον τρόπο που τραγουδούσα τις φράσεις κάθε φορά που βρισκόμασταν από κοντά. Έτσι καταλάβαινε εκείνος τι έκανα σωστά και τι είχα ακόμη μπροστά να ανακαλύψω. Δεν γνώριζα τότε τι με οδήγησε να ασχοληθώ στο λαούτο αποκλειστικά με τον δικό του τρόπο παιξίματος. Ωστόσο, όλα τα χρόνια της μελέτης αυτής σε βάθος γνώριζα πως πρόκειται για μια εσωτερική ανάγκη να εξωτερικεύσω τα συναισθήματά μου μέσα από τον συγκεκριμένο τρόπο παιξίματος αλλά και για μια αγνή αγάπη να ανακαλύψω ακόμη πιο πολύ την Ηπειρώτικη μουσική στο σύνολό της. Η μουσική του Πέτρου ήταν, λοιπόν, η δίοδος σε αυτόν τον κόσμο, ο οποίος έμοιαζε για μένα πιο κοντά στη Τζαζ από οτιδήποτε άλλο. Τα στοιχεία του αυτοσχεδιασμού, του να παίρνεις ρίσκα σε κάθε σου μουσική φράση αλλά και η διάθεση να ανακαλύπτεις το κάθε κομμάτι και όχι απλά να το εκτελείς είναι κάποιες από τις “γέφυρες” μεταξύ των δύο αυτών μουσικών παραδόσεων. Όταν οι καθηγητές μου στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Berklee Global Jazz Institute άκουσαν το "Ζαγορίσιο" που ηχογράφησαμε σαν ντούετο για πρώτη φόρα είπαν: «Αυτή είναι η Bebop της Ηπείρου!». Και όντως τα κοινά χαρακτηριστικά, ειδικά στη ρυθμολογία των φράσεων αλλά και τις χρωματικές κλίμακες που χρησιμοποιούνται, είναι πολλά...
Τι σημαίνει η κοινή μας συνεργασία και ο δίσκος “The Soul of Epirus”
Μόνο ευγνωμοσύνη μπορώ να αισθανθώ για το πολύτιμο δώρο του Πέτρου που απλόχερα μου προσέφερε. Και δεν αναφέρομαι μονάχα στη συνεργασία και τον δίσκο μας, αλλά κυρίως στο γεγονός πως με βοήθησε να ανακαλύψω έναν κόσμο που πίστευα πως δεν υπήρχε η δυνατότητα να εξερευνηθεί ολοκληρωτικά μέσα από το λαούτο. Αυτός ο κόσμος αναφέρεται στον πολύπλοκο και τόσο όμορφο τρόπο παιξίματος του Πέτρου που έχει τις ρίζες του στον κλαρινίστα Κίτσο Χαρισιάδη τη δεκαετία 1920-30. Είναι από τις σπάνιες φορές που βλέπουμε έναν Δάσκαλο της Ελληνικής Παραδοσιακής μουσικής να ενθαρρύνει στην πράξη, ουσιαστικά και σε τέτοιο επίπεδο την αναζήτηση νέων “παραθύρων” αλλά και διαλόγων μέσα στα πλαίσια μιας συγκεκριμένης μουσικής παράδοσης. Κρατώντας το ύφος της Ηπειρώτικης μουσικής, στο δίσκο μας “The Soul of Epirus” προσπαθήσαμε να αποδώσουμε το ρεπερτόριο που ηχογράφησε ο Κίτσος Χαρισιάδης περίπου 90 χρόνια πριν βασισμένοι σε έναν νέο διάλογο του κλαρίνου και του λαούτου πάνω στην συγκεκριμένη αυτή φρασιολογία.
Η συνεργασία με τον Πέτρο είναι μια ευλογία που ξεπερνά την κάθε επιτυχία ενός δίσκου και επεκτείνεται στο πως μεταλαμπαδεύεται η πολιστιστική μας ταυτότητα από γενιά σε γενιά. Και η μουσική του κάθε τόπου που έχει αντέξει στο πέρασμα των χρόνων αποτελεί και μεγάλο μέρος της πολιτιστικής του ταυτότητας.
Με το να μελετά κανείς τη μουσική του τόπου του σε βάθος φτάνει σιγά σιγά να ανακαλύπτει τις κοινωνικές πτυχές και ακόμη και τα ηθικά συστήματα που καθόριζαν τις σχέσεις των ανθρώπων της κάθε κοινωνίας κατά τη διάρκεια των χρόνων. Ειδικότερα, μέσα από τη μαθητεία πάνω σε μία μουσική παράδοση βιώνει και γνωρίζει κανείς τις αξίες που καθόριζαν τις συμπεριφορές αλλά και τις σχέσεις των ανθρώπων. Αξίες όπως ο σεβασμός, η ανιδιοτέλεια, η αυτοκριτική, η αγάπη... Αφού κάποιος φτάσει να γνωρίσει και να βιώσει αυτές τις αξίες μέσα από τη μαθητεία στη μουσική, μπορεί να τις διακρίνει και σε άλλες παραδόσεις. Με αυτόν τον τρόπο αναπτύσσεται ο σεβασμός για το “διαφορετικό” το οποίο φαίνεται πια τόσο οικείο καθώς είσαι σε θέση πλέον να αναγνωρίσεις τα ίδια χαρακτηριστικά με τα δικά σου σε άλλες κοινωνίες και κουλτούρες. Η μουσική, εν τέλει, είναι ένα από τα πιο ισχυρά μέσα που καλλιεργεί αυτόν τον σεβασμό.
Θα ευχαριστώ τον Πέτρο για πάντα καθώς άνοιξε ένα μουσικό παράθυρο μέσα από το οποίο μπορούν ενδεχομένως να “δουν” και άλλοι μουσικοί εξερευνώντας τις αξίες μιας ολόκληρης κοινωνίας και ανακαλύπτοντας τρόπους για το πως οι ίδιοι θα τις κάνουν πράξη και θα τις μεταδώσουν στη συνέχεια στις επόμενες γενιές.
Βασίλης Κώστας
Βοστόνη 2.10.2019