Μπορεί το Borderline Festival 2018 να ξεκινάει τυπικά την Τετάρτη 18 Απριλίου αλλά η πραγματική έναρξη του θα γίνει την Πέμπτη με την ψηφιακή όπερα της ομάδας Medea Electronique. Συνομιλήσαμε με το μέλος της ομάδας Αλέξανδρο Δρυμωνίτη που ως live coder είναι ό,τι πιο κοντινό στην έννοια του συνθέτη του έργου για την πρωτοποριακή πρόταση τους η οποία αποπειράται να φέρει στις σύγχρονες συνθήκες ένα καλώς ή κακώς αρκούντως απηρχαιωμένο μουσικό ιδίωμα.

Το έργο προέκυψε από την σταθερή συνεργασία της Medea Electronique με την Στέγη Ιδρύματος Ωνάση και εντάχθηκε στη συνέχεια στο Borderline Festival; Ποιο είναι το στοιχείο που σας έλκυσε τόσο στον μύθο της Ηχούς και του Νάρκισσου και σας ενέπνευσε να κάνετε μιαν όπερα με βάση αυτόν;
Το έργο προέκυψε συλλογικά από την ομάδα και το προτείναμε στην Στέγη Ιδρύματος Ωνάση η οποία αποφάσισε να το εντάξει στο Borderline Festival. Ο μύθος αυτός είναι η πρώτη ιστορική αναφορά σε εικόνα και ήχο. Το θέμα αυτό μας φάνηκε πολύ ελκυστικό από την στιγμή που αποφασίσαμε να κάνουμε μια όπερα. Μας έδωσε πολλή «τροφή» καθώς τα έργα της Medea Electronique ασχολούνται στην πλειοψηφία τους ταυτόχρονα με την εικόνα και τον ήχο. Το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης πολυμεσικής τέχνης επίσης χρησιμοποιεί εικόνα και ήχο με το ένα μέσο να διαδρά με το άλλο. Σαν θέμα λοιπόν ίσως είναι το πλέον κατάλληλο για μία σημερινή όπερα στην οποία γίνεται ευρεία χρήση της τεχνολογίας των δύο αυτών στοιχείων.

Τι σας ώθησε να επιλέξετε το live coding., ποιες είναι οι περισσότερες και κυρίως διαφορετικές δυνατότητες που δίνει;
Το live coding ήταν ο πυρήνας της ιδέας για την όπερα, όχι μόνο του όμως αλλά σε συνδυασμό με το code poetry. Η ιδέα ήταν να φτιάξουμε μιαν όπερα όπου το λιμπρέτο θα ήταν γραμμένο σε γλώσσα προγραμματισμού. Η πρώτη προσπάθεια που έκανα με live coding poetry ήταν στο φεστιβάλ μουσικής και ποίησης του δικτύου Music Is το 2015 στο οποίο μετέφρασα στη γλώσσα προγραμματισμού Python τρία ποιήματα της Ειρήνης Βακαλοπούλου αφού πρώτα τα μετέφρασε η ίδια στα αγγλικά. Το αποτέλεσμα με ικανοποίησε πολύ και μόλις αρχίσαμε να σκεφτόμαστε πώς μπορούμε να κάνουμε μια σύγχρονη όπερα σκέφτηκα ότι αυτή θα ήταν η πιο κατάλληλη προσέγγιση. Η ιδέα είναι, εκτός του να είναι το λιμπρέτο γραμμένο στη γλώσσα Python, να γράφεται σε πραγματικό χρόνο ώστε να το διαβάζουν εκείνη την στιγμή οι ερμηνευτές και παράλληλα να δημιουργεί τον ήχο της όπερας. Κατά κάποιο τρόπο ο κώδικας παίζει το ρόλο τόσο του λιμπρετίστα όσο και της ορχήστρας αλλά και του μαέστρου καθώς δίνει το σήμα για να ξεκινήσει μια ηχητική επεξεργασία αλλά και τις επόμενες γραμμές του λιμπρέτου στους ερμηνευτές.

Ο δημιουργός στο live coding λειτουργεί περισσότερο ως συνθέτης, προγραμματιστής ή αμφότερα αυτά ταυτόχρονα; Πόσο μεγάλος είναι ο ρόλος του sound design σε αυτή την περίπτωση;
Τα μουσικά έργα της Medea Electronique κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούν ηλεκτρονικούς ήχους, τη sound art και το noise. Το sound design συνήθως ταυτίζεται με την σύνθεση σε αυτή την περίπτωση. Το πρωτογενές υλικό μιας σύνθεσης προκύπτει από το σχεδιασμό του ήχου και η φόρμα προκύπτει σε δεύτερο στάδιο. Το live coding δεν είναι αυτοσκοπός αλλά προκύπτει από την κεντρική ιδέα. Η φόρμα του έργου είναι προκαθορισμένη επομένως ο live coder δεν παίζει το ρόλο του συνθέτη την ώρα της παράστασης.

Γνωρίζουμε για το live coding στην μουσική, τι σημαίνει όμως στο λιμπρέτο και με ποιο τρόπο έγινε;
Η γραφή του λιμπρέτου σε μια γλώσσα προγραμματισμού προέκυψε από την πρακτική του code poetry. Σε αυτήν ένα ποίημα γράφεται σε μια γλώσσα προγραμματισμού αντί για μια ομιλούμενη. Ο τρόπος χρήσης μιας γλώσσας προγραμματισμού διαφέρει από προγραμματιστή σε προγραμματιστή όπως αντίστοιχα διαφέρει και σε μιαν αληθινή γλώσσα. Ετσι μια γλώσσα προγραμματισμού αποκτά μιαν άλλη διάσταση και προσεγγίζεται με διαφορετικό τρόπο από τον συνηθισμένο και για διαφορετικούς σκοπούς. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε το code poetry το οποίο εφαρμόζεται στην όπερα μας, δεν έχουμε γράψει το λιμπρέτο με αριθμούς αλλά με λέξεις της αγγλικής γλώσσας τις οποίες χρησιμοποιεί η Python. Αυτό που διαφέρει κυρίως είναι το συντακτικό το οποίο δίνει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στο λιμπρέτο.

Γιατί σε μια τόσο πρωτοποριακή και ελεύθερη φόρμα οι ερμηνευτές έπρεπε να είναι λυρικοί και με ποιο τρόπο τους χρησιμοποιείτε εντός του ευρύτερου πλαισίου του έργου;
Καλέσαμε λυρικούς τραγουδιστές στις δοκιμές γιατί θέλαμε να έχουν ευρύ φάσμα δυνατοτήτων, σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσαν να ανταποκριθούν σε υψηλές απαιτήσεις. Θέλαμε βέβαια να έχουν ευχέρεια και στον αυτοσχεδιασμό, κάτι που δεν διαθέτουν συνήθως οι λυρικοί ερμηνευτές. Ομως οι δύο που επιλέξαμε αλλά και άλλοι που ήρθαν στις δοκιμές έδειξαν να έχουν μεγάλη οικειότητα με αυτόν. Κατά τη διάρκεια των προβών ήμασταν ανοιχτοί στις μουσικές προτάσεις τους και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση του έργου δίνοντάς μας ιδέες για το πώς θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τις φωνές τους. Ο αυτοσχεδιασμός που εφαρμόσαμε στις πρόβες κατέληξε στην δομή ενός πλαισίου μέσα στο οποίο εξακολουθούν να έχουν ελευθερίες αλλά παραμένοντας σε αυτό. Οι φωνές τους ακούγονται και φυσικές αλλά και επεξεργασμένες από υπολογιστή και σε πολλά σημεία του έργου μόνον αυτές πυροδοτούν ηχητικές διαδικασίες χωρίς να συνοδεύονται από γεννήτριες ήχου ενώ σε άλλα σημεία οι γεννήτριες είτε παρέχουν έδαφος για να «πατήσουν» οι φωνές είτε τις συνοδεύουν. Λυρικό τραγούδι πάντως δεν θα ακούσετε!

Το ότι τόσο ο ορχούμενος όσο και ο άδων χορός θα είναι σε βίντεο και όχι ζωντανοί επί σκηνής οφείλεται στο concept της παράστασης ή σε κάποιον άλλο λόγο;
Η αρχική ιδέα ήταν και παραμένει επί σκηνής να βρίσκονται μόνον οι δύο ερμηνευτές καθώς πρόκειται για τον μύθο της Ηχούς και του Νάρκισσου και επίσης για οπτικοακουστικό έργο. Μας άρεσε η ιδέα του διπόλου και θεωρήσαμε ότι ταιριάζει καλύτερα ο χορός να είναι σε βίντεο. Βέβαια στη σκηνή εμφανίζομαι και εγώ σε κάποια σημεία ως «ποιητής» αλλά ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αυτό δεν παρεμβάλλεται στο δίπολο.

Εντέλει το έργο είναι μία μεταφορά - ή έστω εκσυγχρονισμός – της όπερας στην εποχή μας ή απλά χρησιμοποιείτε αυτόν τον όρο για κάτι εντελώς νέο;
Είναι μια όπερα της εποχής μας, εισάγει τα σημερινά μέσα σε μια παλαιά μουσική φόρμα. Είναι η πρόταση μας για την εξέλιξη της όπερας στη σύγχρονη εποχή.

Για εσένα προσωπικά και επί της ουσίας συνιστά έναν ακόμα πειραματισμό, τόσο με την φόρμα όσο και με το περιεχόμενο ή μία νέα αισθητική και ίσως όχι μόνο πρόταση;
Σίγουρα είναι ένας πειραματισμός αφού κάτι τέτοιο δεν έχει ξαναπαρουσιαστεί. Η μουσική φόρμα ίσως να μην είναι ό,τι πιο πειραματικό έχω κάνει αλλά το πλαίσιο της όπερας είναι σίγουρα ένας πειραματισμός, τόσο για εμένα προσωπικά όσο και για την Medea Electronique. Επίσης το live coding poetry, παρότι έχω παρουσιάσει ανάλογα πράγματα στο παρελθόν, παραμένει ένας πειραματισμός, τόσο ως προς το πώς μπορεί να αποδοθεί ένα κείμενο/αφήγηση μέσω μιας γλώσσας προγραμματισμού αλλά και για το τεχνικό σκέλος, το πώς μπορεί κάτι τέτοιο να είναι λειτουργικό και δημιουργώντας ταυτόχρονα ηχητικά περιβάλλοντα.

Και τα επόμενα σχέδια, τόσο συνολικά της Medea Electronique όσο και προσωπικά εσένα;
Κάποια μέλη της ομάδας συμμετέχουμε στο Tuned City της ΣΙΩ που θα πραγματοποιηθεί στην αρχαία Μεσσήνη από τις 1 μέχρι τις 3 Ιουνίου. Προσωπικά συμμετέχω στο Ώτων Project με τα ARTéfacts και Ventus ensembles στις 14 και 15 Ιουνίου. Το Koumaria Residency της Medea Electronique θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο. Πέραν αυτού όμως έχουμε αφοσιωθεί τόσο πολύ στο «Ηχώ Και Νάρκισσος» ώστε δεν προλαβαίνουμε να ετοιμάσουμε κάτι άλλο στο άμεσο μέλλον!