«Όπως είναι γνωστό μια από τις βασικές πηγές έμπνευσης μου για το «Ten Freedom Summers» ήταν η σειρά θεατρικών έργων του August Wilson «The Pittsburgh Series». Σε αυτά ακολουθεί έναν κύκλο δεκαετιών, χωρίζει δηλαδή τον εικοστό αιώνα στις δέκα δεκαετίες του σε κάθε μία από τις οποίες αντιστοιχεί και ένα έργο. Μου φάνηκε λοιπόν καλό να ακολουθήσω και εγώ έναν δεκαετή κύκλο, δέκα καλοκαίρια ίσον δέκα χρόνια, απλά θεωρώ ότι τα χρόνια αυτά άρχιζαν το καλοκαίρι και όχι την Πρωτοχρονιά όπως είναι διαδεδομένο. Και τα δέκα αυτά χρόνια ήταν τα σημαντικότερα του αγώνα για ίσα δικαιώματα των Αφροαμερικανών, ήταν τα χρόνια από τότε που άρχισε μέχρις ότου κορυφώθηκε αυτός ο αγώνας.

…Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Μισισίπι, στην ευρύτερη περιοχή δηλαδή η οποία περιλαμβάνει το Μιζούρι και το Φέργκιουσον όπου γίνονται οι ταραχές εδώ και αρκετό καιρό. Αν η Ιστορία επαναλαμβάνεται και τίποτα δεν άλλαξε εδώ και περίπου μισό αιώνα; Και ναι και όχι...Πολλά άλλαξαν, όχι όμως και όσα θα έπρεπε. Με ρωτάς αν συμφωνώ με τις αντιδράσεις στην δολοφονία του νεαρού από τον λευκό αστυνομικό; Φυσικά και συμφωνώ, ποια όμως είναι η αιτία για αυτές τις αντιδράσεις; Η δολοφονία μήπως; Όχι φυσικά, αυτή ήταν μόνον η αφορμή! Η αιτία είναι δύο λάθη... Λάθος πρώτο, δεν μπορείς να έχεις όλες τις επίσημες κρατικές αρχές να στελεχώνονται από λευκούς σε μια περιοχή όπου το εβδομήντα πέντε τοις εκατό του πληθυσμού είναι μαύροι. Λάθος δεύτερο, δεν εξακολουθείς να ψηφίζεις – αφού οι περισσότερες από τις συγκεκριμένες θέσεις είναι αιρετών – τους ίδιους λευκούς! Άρα πόσο μεγάλο είναι και το δικό μας μερίδιο ευθύνης, εμάς των Αφροαμερικανών, για αυτό που συνέβη και όσα ακολούθησαν και συνεχίζουν να γίνονται;

...Για εμένα προσωπικά, τώρα αλλά ακόμα και τότε, ο αγώνας δίνεται σε ένα άλλο επίπεδο. Κάποια στιγμή διακήρυξα ώριμα ότι είμαι ελεύθερος, η ελευθερία μου είναι ακριβώς το ότι μπορώ να τη διακηρύξω. Και αντίστοιχα το μεγαλύτερο και σημαντικότερο δικαίωμα μου είναι το δικαίωμα μου να μπορώ να κάνω αυτή την διακήρυξη...

...Ναι, μπορώ να πω ότι σε μεγάλο βαθμό αισθάνθηκα πως όλοι εκείνοι οι αγώνες για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών δικαιώθηκαν με την εκλογή του Μπάρακ Ομπάμα και ακόμα το πιστεύω. Και όχι μόνο των μαύρων, ήταν μια δικαίωση και μια νίκη για τους ισπανόφωνους, την ασιατική κοινότητα, όλες τις εθνοτικές και φυλετικές μειονότητες στην Αμερική... Ποιος θα φανταζόταν πριν δέκα ακόμα χρόνια ότι θα βλέπαμε ποτέ μαύρο, έναν εκπρόσωπο δηλαδή των μειονοτήτων, πρόεδρο σε αυτή τη χώρα; Ξέρω βέβαια ότι πολλοί έχουν παράπονα μαζί του, αισθάνονται απογοητευμένοι, ίσως ακόμα και προδομένοι... Ποιοι όμως είναι αυτοί; Κυρίως λευκοί φιλελεύθεροι, άνθρωποι δηλαδή που δεν έχουν βιώσει τον αποκλεισμό, το να θεωρείσαι παρίας στον τόπο όπου γεννήθηκες και έζησες όλη την ζωή σου. Γιατί δηλαδή του ασκούν κριτική, στην ουσία επειδή δεν πήρε τηλέφωνο καθένα τους για να τον ρωτήσει τη γνώμη του για όσα κάνει; Πόσο εύκολο είναι να το κάνει αυτό ο πρόεδρος μιας χώρας και μάλιστα τόσο μεγάλης σε έκταση και πληθυσμό; Από την άλλη είναι εύκολο να ασκείς αφ’ υψηλού κριτική παραβλέποντας τα όσα θετικά έχουν γίνει, για παράδειγμα η Αμερική έχει πια κρατικό σύστημα υγείας, κάτι που δεν είχε ποτέ στην Ιστορία της και αυτό το οφείλει στον Ομπάμα! Η απόφαση του μετά να σώσει τις τράπεζες με κρατικά χρήματα, δύσκολη, σκληρή απόφαση αλλά τελικά απαραίτητη. Αν είχε μείνει στην αναζήτηση ευθυνών για την κατάρρευση τους και την έλευση της κρίσης και προσπαθούσε μόνο να τιμωρήσει ποινικά τους υπευθύνους η αμερικανική οικονομία θα είχε διαλυθεί ολοσχερώς. Με την κίνηση του όμως αυτή την έσωσε, τουλάχιστον περισσότερο και πιο γρήγορα από οποιαδήποτε άλλη στον κόσμο, πολύ περισσότερο από όσο εδώ στην Ευρώπη. Από αυτή την άποψη τα πήγε πολύ καλύτερα από τους Ευρωπαίους ηγέτες!

Ναι, έκανε και αυτός πολεμικές κινήσεις ενώ επέκρινε τον Μπους για τέτοιες...Πόσο εύκολο όμως ήταν να τις αποφύγει; Αναμείχθηκε και τώρα τελευταία όλο και περισσότερο και με πιο έντονη πολεμική διάθεση στη Μέση Ανατολή, όμως οι πάντες, Αμερικανοί, Ρώσοι, Κινέζοι, οποιοσδήποτε έχει δύναμη θέλει να αναμειχθεί στη Μέση Ανατολή και το κάνει! Και δεν νομίζω ότι αυτό θα σταματήσει εύκολα και σύντομα, υπάρχει πολύ πετρέλαιο εκεί, είναι το σταυροδρόμι τριών ηπείρων...Κατηγόρησε την απληστία συνολικά του ανθρωπίνου είδους για αυτό λοιπόν, όχι τον Ομπάμα! Φυσικά δεν συμφωνώ με οτιδήποτε κάνει, για παράδειγμα υποστηρίζει και αυτός όπως και πολλοί άλλοι δύο διαφορετικά κράτη, ένα των Ισραηλινών και ένα των Παλαιστινίων.

Για εμένα αυτό είναι αδύνατο γιατί για να συμβεί θα έπρεπε να ξεριζώσεις ανθρώπους και από τις δύο πλευρές από τα μέρη που γεννήθηκαν και να τους μεταφέρεις κάπου αλλού σα να ήταν εμπορεύματα, πράγμα ανήκουστο και απάνθρωπο. Προσωπικά λοιπόν πιστεύω ότι η λύση είναι ένα κράτος/μια ψήφος. Οπως είπα και πριν όμως δεν πιστεύω ότι ο Ομπάμα είναι υποχρεωμένος και μάλλον ούτε καν μπορεί με τις ευθύνες που συνεπάγεται η θέση του να ζητήσει τη γνώμη μου, πόσο μάλλον να την υιοθετήσει».

Μου δίνετε την εντύπωση ότι κάθε λέξη που λέτε βγαίνει από την καρδιά σας...

«Δεν μιλάω ποτέ συναισθηματικά, πάντα προσεγγίζω τα πράγματα με την λογική, τα αναλύω και προσπαθώ να τα κατανοήσω. Ακριβώς γι’ αυτό όμως καταλήγω να μιλάω από την καρδιά μου, πώς αλλιώς να μιλήσει κανείς παρά ακούγοντας την εσωτερική του φωνή και στη συνέχεια αφήνοντας και τους άλλους να την ακούσουν; Αυτό είναι και το μεγάλο παράπονο και πρόβλημα μου με το hip-hop το οποίο, κατά τα άλλα, μου αρέσει πολύ ως μουσική έκφραση, αν είχαμε εδώ τους δέκα καλύτερους ράπερ είναι αμφίβολο αν έστω και ένας θα έλεγε, πόσο μάλλον θα ράπαρε, όσα αληθινά σκέφτεται και πιστεύει! Ακόμα και οι λίγοι που έχουν σωστές σκέψεις και απόψεις τις κρατούν για τον εαυτό τους, μέσα από την μουσική τους μιλούν μόνο για ασήμαντα πράγματα ή απλά λένε ψέματα...Και η αιτία; Και πάλι η απληστία, λένε στον κόσμο μόνον όσα αυτός θέλει να ακούσει για να γίνουν πλουσιότεροι. Ο Jay Z για παράδειγμα είναι επιτυχημένος, πάμπλουτος, έχει δύναμη όσο ελάχιστοι άλλοι μαύροι στην Ιστορία και για τι μιλάει; Για το τίποτα! Θα ήθελα να δω αυτόν και άλλους εκατομμυριούχους ράπερ, τον Puff Daddy ας πούμε, να κάνουν κάτι για τον κόσμο και ιδιαίτερα την αφροαμερικανική κοινότητα, να βάλουν τα χρήματα τους σε ένα ερευνητικό κέντρο, ιατρικό ή γενικά επιστημονικό, έστω να ιδρύσουν ένα πανεπιστήμιο και ας του έδιναν το όνομα Πανεπιστήμιο Των Jay Z Και Puff Daddy, φροντίζοντας την υστεροφημία τους, ακόμα και κολακεύοντας την ματαιοδοξία τους. Όμως όχι, αυτοί μόνον αγοράζουν ομάδες μπάσκετ και μπέιζμπολ, κυκλοφορούν σειρές ρούχων και αρωμάτων με το όνομα και την φίρμα τους, οτιδήποτε μπορεί να τους κάνει πλουσιότερους!

...Ξέρεις πιστεύω ότι κινητήρια δύναμη για τα πάντα, για κάθε τι καλό τέλος πάντων, είναι η αγάπη, πάντα και μόνον η αγάπη για όλους τους ανθρώπους. Αυτό είναι που λείπει από τον κόσμο σήμερα, όχι μόνον στην Αμερική αλλά παντού, όπως άλλωστε έλειπε πάντα και αυτή είναι η αιτία κάθε τι κακού...Γιατί είμαστε εδώ αλήθεια, εγώ, εσύ, η καμαριέρα που συναντήσαμε στο διάδρομο, όλοι μας; Για όσα μπορούμε να δώσουμε στους άλλους και για όσα μπορούν να δώσουν εκείνοι σε εμάς, διαφωνείς μήπως:».

Αναρωτιέμαι γιατί δώσατε στο κουαρτέτο (το οποίο συναπαρτίζεται από τον πιανίστα Anthony Davis, τον κοντραμπασίστα John Lindberg και τον ντράμερ Pheeroan akLaff) το όνομα Golden…Η αναφορά και μόνο του ονόματος του σχήματος του κάνει τα μάτια αυτού του  απροσδόκητα μικρόσωμου τυπάκου που τον Δεκέμβριο θα κλείσει τα εβδομήντα δύο αλλά τα πλούσια dreadlocks του έχουν γκριζάρει ελάχιστα και γενικότερα με το ζόρι τον κάνεις πάνω από εξήντα να λάμψουν με την άδολη χαρά την οποία βλέπεις μόνο σε εκείνα των πολύ μικρών ακόμα παιδιών!

«Μα γιατί ο χρυσός είναι κάτι λαμπερό που αρέσει σε όλους και όλοι θέλουν να έχουν και χαίρονται να βλέπουν, για τι άλλο; (γέλια). Η αλήθεια είναι ότι ήθελα για πάρα πολλά χρόνια, περισσότερα ακόμα και από τα τριάντα τέσσερα συνολικά που έγραφα το «Ten Freedom Summers», να παίξω ταυτόχρονα με τους συγκεκριμένους μουσικούς αλλά μόλις το ’11 και με αφορμή αυτό το έργο βρήκα το θάρρος να τους το προτείνω. Στον δίσκο βέβαια συμμετέχει και ένα εννεαμελές σύνολο κλασικής μουσικής και επίσης τότε ήμασταν κουιντέτο, υπήρχε και μια δεύτερη ντράμερ και έχουμε παίξει ζωντανά το έργο με όλους τους δυνατούς συνδυασμούς, ως κουαρτέτο, κουιντέτο και μαζί με το ορχηστρικό σύνολο. Ο πυρήνας όμως ήταν το Golden Quartet, εμείς οι τέσσερις, αυτό είναι το σχήμα που παίζει στην πλειοψηφία των κομματιών του CD και γι’ αυτό ό,τι θα ακούσετε αύριο αποδίδει άψογα στη σκηνή, ιδανικά μπορώ να πω, το πνεύμα αλλά ακόμα και την ηχητική ποιότητα του CD.

Αρχικά είχε ενδιαφερθεί να κυκλοφορήσει το «Ten Freedom Summers» η ECM αλλά ο Manfred Eicher, όσο καλός τύπος είναι άλλο τόσο όμως είναι απελπιστικά αργός στις αποφάσεις του, όταν σκέφτεται να κάνει κάτι το δουλεύει στο μυαλό του ξανά και ξανά, όπως γενικά κάνετε εσείς οι Ευρωπαίοι (γέλια). Και τότε βρέθηκε ο John Zorn που, εκτός του ότι είναι φοβερό παιδί, του αρέσει πάρα πολύ η μουσική μου. Με ρώτησε λοιπόν «ποιο έργο σου δεν θέλει να κυκλοφορήσει κανείς;». Το «Ten Freedom Summers» του απάντησα γιατί είναι πολύ μεγάλο σε διάρκεια...«Ωραία, αυτό λοιπόν θα ηχογραφήσουμε και θα κυκλοφορήσουμε!», φώναξε με ενθουσιασμό. Τελικά κάναμε και άλλους δύο δίσκους μαζί και μάλιστα κυκλοφόρησε και τους τρεις την ίδια χρονιά!

...Δεν έχω σπουδάσει ακριβώς εθνομουσικολογία, έχω σπουδάσει μερικά παραδοσιακά όργανα που με ενδιέφεραν και πάντα με έναν αληθινό δάσκαλο, βιρτουόζο καθενός από αυτά. Φλάουτο από μπαμπού της Γκάνα, τα τύμπανα gamelan της Ινδονησίας, το γιαπωνέζικο κότο...Κάποια από αυτά τα έχω χρησιμοποιήσει στην μουσική μου, σε δίσκους ή σε συναυλίες, άλλα πάλι όχι αλλά και όταν το κάνω τα προσαρμόζω στον τρόπο και τις δυνατότητες μου, για παράδειγμα δεν παίζω κότο όπως οι περισσότεροι, δεν «τσιμπάω» μόνο τις χορδές αλλά και τις τραβώ! Μια φορά λοιπόν που θα παίζαμε στην Ιαπωνία η αεροπορική εταιρεία για κάποιον λόγο δεν με άφηνε να πάρω μαζί μου το κότο μου και έτσι όταν φτάσαμε στο Κιότο όπου θα δινόταν η συναυλία και έμαθα ότι εκεί υπάρχει η βιοτεχνία που φτιάχνει τα καλύτερα κότο στον κόσμο πήγα και παρακάλεσα να μου δανείσουν ένα για την εμφάνιση μας. Ο ιδιοκτήτης, δύσπιστος βλέποντας έναν μαύρο Αμερικανό να του ζητάει ένα από τα πολύτιμα όργανα του, απρόθυμα δέχθηκε. Το βράδυ στη συναυλία το χρησιμοποίησα φυσικά αλλά μόνο στα δύο κομμάτια στα οποία προβλεπόταν, συνολικά είναι ζήτημα αν το έπαιξα για πέντε λεπτά αλλά όσο έπαιζα άκουγα καθαρά κάποιον να...κλαίει. Όταν τελείωσε η συναυλία και η αίθουσα άδειασε έμεινε μόνον ένας θεατής και τότε σηκώθηκε, δακρυσμένος ακόμα και είδα ότι ήταν ο ιδιοκτήτης της βιοτεχνίας των κότο. «Δεν έχω ακούσει ποτέ κανέναν να παίζει έτσι κότο, είναι τιμή μου που έπαιξες ένα από τα όργανα τα οποία κατασκευάζω» μου είπε και αμέσως μετά «κράτησε το, είναι δικό σου». Ναι, έτσι απλά και μέσα σε ένα λεπτό μου χάρισε ένα πανάκριβο και βέβαια εξαιρετικής ποιότητας κότο!

Γιατί τώρα μελέτησα και έμαθα όλα αυτά τα όργανα; Για να κατανοήσω καλύτερα την ουσία της μουσικής, όλης της μουσικής αλλά στην πραγματικότητα μάλλον για να γνωρίσω καλύτερα κάποιες χώρες που με ενδιέφεραν μέσα από τα χαρακτηριστικά όργανα τους και τελικά από την μουσική τους παράδοση. Όσο για το αν με βοήθησε καθόλου αυτό ως προς την μουσική μου...μόνον εκτελεστικά ίσως, στο πως παίζω τρομπέτα. Ξέρεις ας πούμε ότι το φλάουτο από μπαμπού σε βοηθά να αναπνέεις καλύτερα; Από τότε λοιπόν που έμαθα να το παίζω η αναπνοή μου έχει βελτιωθεί με αποτέλεσμα να έχει γίνει πιο καλή η τεχνική μου στην τρομπέτα»!

Σας καλύπτει ακόμα ο όρος free jazz ή πλέον η μουσική σας είναι κάτι άλλο, απόλυτα προσωπικό και μόνο δικό σας;

«Μα ποτέ δεν με κάλυπτε ο όρος free jazz, ούτε καν την εποχή που πολλοί τον χρησιμοποιούσαν για να περιγράψουν την μουσική πολλών, ακόμα και την δική μου! Ξέρεις ήμουν μέλος του AACM του Σικάγο, δηλαδή της Ένωσης Για Την Εξέλιξη των Δημιουργικών Μουσικών, όχι «την εξέλιξη της free jazz» ή του «ελεύθερου αυτοσχεδιασμού» όπως αποκαλούσαν μερικοί εκείνο το ιδίωμα! Πάντα θαύμαζα και παρακολουθούσα την δουλειά των δημιουργικών μουσικών, του Miles Davis, του Don Cherry, του Jack DeJohnette...Κανείς από αυτούς δεν ήταν «free jazz», όπως άλλωστε και κανείς από την AACM δεν δέχθηκε ποτέ αυτό τον χαρακτηρισμό! Εξάλλου τι ακριβώς σημαίνει free  jazz; Κάτι που δεν έχει δομή, αρχές, νόμους; Υπάρχει πουθενά στον κόσμο κάτι τέτοιο, στην φύση, την θάλασσα, τον αέρα, στην ίδια την κοινωνία; Γιατί λοιπόν να υπάρχει στην μουσική; Ελευθερία δεν σημαίνει να κάνεις ό,τι θέλεις, πρέπει να έχεις και πειθαρχία ή καλύτερα αυτοπειθαρχία! Ένα από τα πιο κολακευτικά πράγματα που έχω ακούσει για τον τρόπο που παίζω ήδη από την εποχή για την οποία μιλάμε, το τέλος της δεκαετίας του ’60, είναι ότι ανάμεσα σε ένα σύνολο μουσικών οι οποίοι ήταν όλοι εξαιρετικοί εκτελεστές ξεχώριζα πάντα γιατί το παίξιμο μου είχε μια μελωδική «καμπύλη», ακολουθούσε και ακολουθεί πάντα την δομή και την τροχιά μιας μελωδίας ακόμα και όταν φαίνεται εντελώς «άναρχο».

Για εμένα όποιος δεν έχει αυτή την αίσθηση της μελωδίας στο παίξιμο του, όσο καλός εκτελεστής και αν είναι, δεν είναι αληθινός μουσικός… Και αν θέλεις να σου πω και κάτι ακόμα ο αυτοσχεδιασμός δεν είναι απλά υπερεκτιμημένος, είναι τρομερά υπερεκτιμημένος! Δεν θα το πάω μέχρι του σημείου να πω ότι είναι κάτι στο οποίο δίνουν σημασία οι ατάλαντοι αλλά σίγουρα όσοι επικεντρώνονται σε αυτόν δεν θέλουν να καταβάλλουν τον κόπο που χρειάζεται για να καλλιεργήσουν το μελωδικό τους χάρισμα... ή απλά δεν διαθέτουν καν τέτοιο»!

«Δεν με πιστεύετε, κανείς ποτέ δεν με πιστεύει... Όπως και αν έχει όμως σκεφτείτε λίγο αυτά που λέω, θα σας κάνει καλό, θα σας κάνει λίγο καλύτερους ως ανθρώπους», θα έλεγε με θυμόσοφο χιούμορ στο κοινό μετά το τέλος της συναυλίας του το Σάββατο. 

Στο μεταξύ το κινητό μου χτυπούσε χωρίς όχι απλά να το απαντήσω αλλά ούτε καν να κοιτάξω ποιος ήταν γιατί ήξερα πολύ καλά. Είχα ήδη δει την ώρα και έτσι γνώριζα ότι είχαμε υπερβεί κατά ένα τέταρτο τον χρόνο που είχαμε στην διάθεση μας, ο επόμενος που θα του έπαιρνε συνέντευξη σίγουρα είχε φτάσει και δικαιολογημένα θα είχε ίσως αρχίσει να εκνευρίζεται και, όπως ίσως μπορείτε να υποθέσετε, είχα και με το παραπάνω υλικό για μια πολύ καλή και περιεκτική συνέντευξη και γι’ αυτό ετοιμαζόμουν να τον αποχαιρετήσω.

Το Wadada είναι το όνομα που πήρατε όταν στις αρχές της δεκαετίας του ‘70 γίνατε πιστός του rastafari. Αυτή η πίστη σας επηρέασε καθόλου την μουσική σας;

«Δεν πίστεψα μόνο στο rastafari, πήγα και για ένα διάστημα στην Τζαμάικα για να το γνωρίσω καλύτερα, όπως και τον τρόπο ζωής των «αυθεντικών» πιστών του εκεί...Απλοί, καλοί, τίμιοι και ειλικρινείς άνθρωποι, αποκόμισα πολλά στον χρόνο που πέρασα μαζί τους. Όμως τώρα πια είμαι μουσουλμάνος! Βρίσκω περισσότερα σε αυτή την θρησκεία από όσα σε οποιαδήποτε άλλη. Οσα λέει το Κοράνι πριν απ’ όλα...»

Το Κοράνι;!; Γιατί δηλαδή θεωρείτε το Κοράνι ανώτερο από π. χ. την Βίβλο; Και δεν σας ενοχλεί το πως αντιμετωπίζει ο μουσουλμανισμός τις γυναίκες;

«Θα μου έλεγες ποτέ ότι η Βίβλος είναι ανώτερη από το Κοράνι;  Όχι, έτσι δεν είναι; Τι σε κάνει τότε να πιστεύεις ότι θα σου πω ποτέ το αντίθετο; (γέλια) Όσο για το πως αντιμετωπίζει ο μουσουλμανισμός τις γυναίκες...φυσικά και με ενοχλεί, το ίδιο όμως όσο με ενοχλεί και το πως τις αντιμετωπίζει και ο χριστιανισμός και ο ιουδαϊσμός, με ενοχλεί ο τρόπος που βλέπουν τις γυναίκες όλες οι θρησκείες! Τι θέλεις όμως να κάνω για αυτό; Ξέρεις για όλα τα στραβά και τα άσχημα όλων των θρησκειών δεν ευθύνονται τα δόγματα τους ή πολύ περισσότερο εκείνοι που τις ίδρυσαν αλλά η κουλτούρα μας, τα πάντα είναι θέμα ανθρώπινης κουλτούρας. Και κουλτούρα σε αυτή την περίπτωση σημαίνει τις πεποιθήσεις και τις προκαταλήψεις μας, είμαστε δέσμιοι, θύματα τους...Τα πάντα βρίσκονται εδώ! (έδειξε το κρανίο του στο μέρος του εγκεφάλου).

Ακούω ας πούμε πολλούς να κατηγορούν τον μωαμεθανισμό για τους τζιχαντιστές και τα φρικτά εγκλήματα τους....Μα αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι μουσουλμάνοι, δεν είναι καν τρομοκράτες, είναι απλά εγκληματίες! Το Κοράνι λέει ότι μια γυναίκα έχει το δικαίωμα να αρνηθεί να παντρευτεί κάποιον και αυτοί εκτελούν γυναίκες ακριβώς για αυτό τον λόγο! Δεν πιστεύουν στο Κοράνι, δεν πιστεύουν στο Ισλάμ, δεν πιστεύουν καν στη τζιχάντ...Το μόνο τους πιστεύω είναι η απληστία, απληστία για χρήμα και εξουσία»!

Ο συμπαθέστατος και περισσότερο από ευγενέστατος Leo Smith κατέβηκε μαζί μου για να συναντήσει και τον επόμενο δημοσιογράφο στο λόμπι. Στο ασανσέρ θυμήθηκε με ακρίβεια το πότε (1980!) είχε ξαναέρθει στην Αθήνα για το φεστιβάλ Praxis του αείμνηστου Κώστα Γιαννουλόπουλου, «πολύ καλός άνθρωπος, είχε μεταφράσει και το βιβλίο μου στα ελληνικά, από τότε ήδη είχε πολλά προβλήματα υγείας».

Όχι λίγο αλλά πολύ αμήχανος λοιπόν γιατί ομολογουμένως ποτέ δεν μου έχει ξανασυμβεί κάτι ανάλογο σε συνέντευξη, πόσο μάλλον σε λόμπι ξενοδοχείου, στάθηκα δίπλα στον Leo Smith, χωρίς βέβαια να βρω το θάρρος να βάλω το χέρι μου στον ώμο του όπως έκανε με απόλυτη άνεση εκείνος. Ακόμα και υπό αυτές τις «άβολες» συνθήκες όμως δεν μπόρεσα να μην αισθανθώ, ακόμα και μέσω της σωματικής επαφής και όχι των λόγων πλέον, την πλήρως κατακτημένη εσωτερική γαλήνη και πραότητα και, ως αποτέλεσμα τους, την γλυκύτητα, την γνήσια καλοσύνη και την ανθρωπιά που κυριολεκτικά αναβλύζουν από μέσα του. Και αυτό ήταν αρκετό για να γνωρίζω προκαταβολικά ότι θα έβγαιναν ακόμα περισσότερο μέσα από την μουσική του το επόμενο βράδυ καθώς ό,τι παίζει δεν είναι παρά η «κωδικοποίηση» σε ήχο όσων πιστεύει, σκέφτεται και πάνω απ΄ όλα αισθάνεται...