Η πρώτη εκδήλωση για την εφετινή σεζόν του Ελληνικού Σχεδίου του Δημήτρη Παπαδημητρίου είναι η καθιερωμένη πλέον χριστουγεννιάτικη του - που προφανώς απευθύνεται κατά βάση στο παιδικό κοινό – αλλά λίγο νωρίτερα από άλλες χρόνιες. Ο τίτλος της είναι «Μουσικά Διηγήματα» (για αφηγητή και ορχήστρα) και θα παρουσιαστεί, όπως πάντα, στην Στέγη Ιδρύματος Ωνάση το Σάββατο 8 και την Κυριακή 9 Δεκεμβρίου.
Έτσι ο τακτικότατος συνεργάτης και μέλος της δημιουργικής ομάδας του Ελληνικού Σχεδίου Τάσος Ρωσόπουλος, θα «αφηγηθεί» με την μουσική του το διήγημα της Κατερίνας Σχινά, «Όνειρο με κόκκινο σκουφί» το οποίο θα αποδώσει φωνητικά ο Κωνσταντίνος Μπιμπής και αντίστοιχα ο Κωστής Κριτσωτάκης, (παλαιός συνεργάτης του ΕΣ σε παιδική πάλι εκδήλωση), το «Εγώ το ξωτικό» της Μαριβίτας Γραμματικάκη που θα το απαγγείλει ο Γιώργος Κατσής. Αμφότερα τα έργα θα εκτελέσει το ενδεκαμελές Ventus Ensemble στο οποίο κυριαρχούν τα (οκτώ) πνευστά υπό την διεύθυνση του διεθνώς καταξιωμένου μαέστρου – αλλά και αξιολογότατου συνθέτη! – Μιχάλη Οικονόμου.
Ποιο είναι αντίστοιχα το κεντρικό στοιχείο του κειμένου το οποίο «αφηγείστε» με την μουσική σας παράλληλα με την φωνητική αφήγηση του;
ΤΑΣΟΣ ΡΩΣΟΠΟΥΛΟΣ: Η ιστορία της Κατερίνας Σχινά μιλά, με αφορμή ένα παιδί που του άρεσε να ονειρεύεται θαλασσινά ταξίδια, για το μεγάλο ταξίδι της ζωής και της γνώσης που ξανοίγεται στον καθένα μας, για την επιμονή μας στα όνειρα και τους στόχους μας καθώς και για την αξία και τη δύναμη της συλλογικότητας. Το «Όνειρο με κόκκινο σκουφί» είναι γραμμένο με αμεσότητα και με πολύ ωραία γλώσσα από έναν σημαντικό άνθρωπο του βιβλίου, πράγμα σπουδαίο και ικανό να προτείνει στα παιδιά την επαφή με τον καλό λόγο και τα σωστά ελληνικά.
ΚΩΣΤΗΣ ΚΡΙΤΣΩΤΑΚΗΣ: Έγραψα αυτή τη μουσική ξεκινώντας από τους ίδιους τους ήρωες της ιστορίας. Προσπάθησα να αποδώσω μουσικά όσο γίνεται πιο ζωντανά τους χαρακτήρες δίνοντας στον καθένα ένα ξεχωριστό θέμα και ένα χαρακτηριστικό ηχόχρωμα το οποίο στην πορεία της αφήγησης αλλάζει και μεταμορφώνεται ανάλογα με την δράση.
Πόσο διαφορετικά αντιμετωπίσατε και προφανώς πόσο διαφέρει το τελικό αποτέλεσμα αυτού του έργου από προηγούμενα παιδικά σας;
Τ. Ρ.: Το σημαντικότερο στοιχείο που με επηρεάζει όταν σχεδιάζω ένα έργο με λόγο είναι ο ρυθμός και ο ήχος που έχει ο λόγος καθώς και ο τρόπος της προώθησης του μύθου και της εξέλιξης της ιστορίας. Με αυτά τα στοιχεία στο κάθε έργο πλάθεται και μια ιδιαιτερότητα στη μουσική γλώσσα που χρησιμοποιώ. Έτσι θέλω να πιστεύω ότι όλα τα ανάλογα έργα μου είναι διαφορετικά. Κοινός σκοπός πάντα είναι η απόλυτη ενοποίηση λόγου και μουσικής σε σημείο που να μην είναι διακριτά ως διαφορετικά στοιχεία. Ο λόγος είναι μέρος της μουσικής και η μουσική προσθέτει «στοιβάδες» νοήματος στον λόγο.
Κ. Κ.: Με το έργο αυτό έκανα ένα βήμα παραπέρα σε σχέση με το προηγούμενο παιδικό μου από την άποψη ότι είναι πιο δουλεμένα, δηλαδή με μεγαλύτερη λεπτομέρεια, τα θέματα των διάφορων χαρακτήρων καθώς και ο τρόπος που αναπτύσσονται «συμφωνικά» παράλληλα με την αφήγηση. Επίσης έχει δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ενορχήστρωση και τα ηχοχρώματα, κάτι που έχει να κάνει φυσικά και με την επιλογή του συγκεκριμένου συνδυασμού οργάνων.
Τελικά το να συνθέτεις έργα «παιδικής» μουσικής είναι μια εντελώς συγκεκριμένη δραστηριότητα με δικές της αρχές ή απλώς γράφεις για «μικρούς ενηλίκους»; Η παράμετρος του να οδηγηθούν τα παιδιά να γίνουν συνειδητοί μουσικόφιλοι έχει σημασία για εσάς και την λαβαίνετε υπόψη όταν συνθέτετε ανάλογα έργα;
Τ. Ρ.: Οι ενήλικοι περιορίζουμε τα ερεθίσματα των παιδιών επιλέγοντας και ορίζοντας τα ενδιαφέροντα και τις προσλαμβάνουσες τους μέσα από το τυποποιημένο κοινωνικό και μορφωτικό πλαίσιο που έχουμε λίγο ως πολύ αποδεχτεί παραγνωρίζοντας το ότι τα παιδιά έχουν απεριόριστη ικανότητα στην αντίληψη και στη σκέψη τους. Γι’ αυτό τον λόγο δεν ξεχωρίζω τη μουσική, γενικότερα την τέχνη, σε παιδική και μη. Χρειάζεται απλά μια προετοιμασία, ένα άνοιγμα του μονοπατιού, την οποία το έργο οφείλει να κάνει στους ακροατές του, παιδιά ή ενήλικες, ώστε να είναι πιο απολαυστική η διαδρομή. Αν θέλεις να δείξεις σε κάποιον όσα ξέρεις για την ομορφιά του βουνού και το μεγαλείο της φύσης θα πρέπει να του βάλεις ζεστά ρούχα και ανθεκτικά παπούτσια πριν ανεβείτε στις απόκρυφες και πανέμορφες βουνοκορφές.
Κ Κ.: Η μουσική που γράφω για παιδιά έχει πάντα έναν εκπαιδευτικό ρόλο με την έννοια ότι προσπαθώ να τα μυήσω στον κόσμο της συμφωνικής μουσικής με έναν τρόπο όμως που θα κρατάει ζωντανό το ενδιαφέρον τους και θα ανταποκρίνεται στην ιδιαίτερη ευαισθησία τους.
Είναι πιο δύσκολο να συνθέτεις για ένα συγκεκριμένο σύνολο μουσικής δωματίου από το να έχεις την δυνατότητα να ορίσεις την ενορχήστρωση κάθε έργου σου;
Τ. Ρ.: Δεν ξεχωρίζω την διαδικασία της ενορχήστρωσης από την σύνθεση. Τις περισσότερες φορές η επιλογή των οργάνων καθορίζει τον χαρακτήρα του έργου. Πόσους πίνακες μεγάλων ζωγράφων γνωρίζουμε χωρίς τα τελικά τους χρώματα και πόσους από αυτούς έχουμε δει με άλλες χρωματικές αποχρώσεις;
- K.Κ.: Είναι συχνά πιο δύσκολο και μεγαλύτερη πρόσκληση να γράφεις για ένα συγκεκριμένο σύνολο μουσικής. Το πλεονέκτημα όμως είναι ότι σε βοηθάει να ξεφεύγεις από την πεπατημένη και από εύκολες λύσεις όπου μπορεί να έχεις καταλήξει στη διάρκεια πολλών ετών εργασίας και έτσι να εξερευνήσεις καινούριες δυνατότητες και πράγματα που δεν θα είχες σκεφτεί αλλιώς.
Η επιλογή του Ventus Ensemble έγινε πριν τη σύνθεση των έργων ή μετά; Ανεξάρτητα από αυτό, ποια θεωρείτε ότι είναι τα πλεονεκτήματα αλλά και τα κύρια χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου συνόλου, ξεκινώντας από το ποια και πόσα όργανα περιλαμβάνει;
Τ. Ρ.: Η επιλογή του Ventus Ensemble έγινε πριν την σύνθεση των έργων και ήταν μια μεγάλη πρόκληση. Η πρόκληση αυτή ίσως είναι περισσότερο τεχνική μιας και απαιτείται μεγάλη ισορροπία στη χρήση των οργάνων για ένα καλό αποτέλεσμα. Το συγκεκριμένο σύνολο αποτελείται από εξαίρετους μουσικούς που ξεπερνούν τις μεγάλες ατομικές τους δεξιότητες και δημιουργούν ένα ενιαίο όργανο, μια τεράστια ηχητική παλέτα με μεγάλο ενθουσιασμό και μουσικότητα. Πιστεύω ότι οι ήχοι των πνευστών, των κρουστών και του πιάνου (που ως κρουστό συνήθως το χρησιμοποιώ και αυτό) θα δημιουργήσουν έναν πρωτότυπο και πρωτόγνωρο ηχητικό κόσμο και θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον των παιδιών που θα έρθουν στη συναυλία.
Κ. Κ.: Η κυριαρχία των πνευστών σε αυτό το σύνολο, σε συνδυασμό με τα κρουστά και το πιάνο, δίνει άπειρες δυνατότητες για διαφορετικά ηχοχρώματα ενώ από άποψη έντασης είναι ένα σύνολο με τεράστια δυναμική γκάμα.
Όσα παιδιά λοιπόν το επιθυμούν αλλά φυσικά και οι ενήλικοι που θα τα συνοδεύσουν ας προετοιμαστούν για δύο απογεύματα να αφουγκραστούν την μουσική των λέξεων και να ακούσουν τον λόγο της μελωδίας και της αρμονίας...