Πιστεύεις ότι ένας καλλιτέχνης οφείλει να έχει και δημόσιο λόγο με δηλώσεις και παρεμβάσεις, εκτός από το έργο του;
Η Τέχνη αυτή καθ’ εαυτήν είναι μια πολιτική πράξη. Μην μπερδεύουμε την Πολιτική με τους πολιτικούς και την επαγγελματική πολιτική. Καμία σχέση. Η στάση ενός δημιουργού αποτελεί πολιτική θέση και στάση μιας και είναι και ο ίδιος κομμάτι της κοινωνίας. Ο καλλιτέχνης δεν είναι μόνο διασκεδαστής. Μπορεί να είναι και διασκεδαστής, και μαγκιά του, γιατί και το να διασκεδάζεις το λαό σου είναι μεγάλη τιμή. Δεν το υποτιμώ καθόλου. Αλλά δεν είναι μόνο αυτός ο ρόλος του καλλιτέχνη.

Αυτό που ζούμε είναι μια βαθιά υπαρξιακή κρίση. Πρέπει να γίνει ένα reboot μέσα μας. Η χώρα είμαστε εμείς. Και όλοι αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία από εμάς βρέθηκαν εκεί. Το πρόβλημα που μας ταλαιπωρεί, και εμφανίζεται παγκόσμια, είναι η ανάγκη του ανθρώπου να κάνει το βήμα της ενηλικίωσής του. Αν δεν συμβεί αυτό και ο άνθρωπος εξακολουθήσει να παίζει ανέμελα στην αυλή της Ιστορίας η αξιακή αλλαγή που πάει να μας επιβληθεί δεν θα απέχει πολύ από του να είναι μια δυσάρεστη μετάλλαξη.

Μήπως η σιωπή των ανθρώπων της Τέχνης για την πολιτική, εκεί στη δεκαετία του ’90 (εμένα με αφορά η τέχνη μου, όχι η πολιτική), άφησε χώρο για να έρθουν στο προσκήνιο άνθρωποι με επικίνδυνες θέσεις;
Πολλοί άνθρωποι κρύφτηκαν πίσω από κάτι τέτοιο, για να αποφύγουν να τοποθετηθούν και όταν έπεσαν οι μάσκες αποκαλύφθηκαν. Λίγο πολύ όμως σε μια γειτονιά ζούμε, ο κόσμος καταλαβαίνει γιατί δεν θέλεις να τοποθετηθείς. Δεν μπορείς να είσαι και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ. Και πάλι έχουμε μπερδευτεί. Δε σημαίνει ότι ένας καλλιτέχνης, ο οποίος εκφράζει με παρρησία τις απόψεις του και έχει πολιτική σκέψη πηγαίνει και προς ένα κόμμα. Άλλο η Πολιτική άλλο τα κόμματα. Τα κόμματα είναι κάποια μορφώματα με συγκεκριμένους μηχανισμούς λειτουργίας. Κάποια κόμματα της Αριστεράς είναι πιο πλατιά και ανοικτά  αλλά και πάλι κομματικοί μηχανισμοί τα κινούν και εκεί. Δεν είμαι υπέρ αυτών των μηχανισμών αλλά δεν λέω και ότι δεν πρέπει και να υπάρχουν τα κόμματα. Απλά έχει χαθεί η αξιοπιστία τους δυστυχώς και αυτό πρέπει να το προσέξουν πολύ.

Η κοινωνία θεωρείς ότι έχει διεξόδους διαφυγής από την κρίση;
Σαφώς και έχει, απλά πρέπει να τις βρει. Και δυστυχώς η κοινωνία πορέυεται μόνη της στα χαμένα… Αυτή τη σιγμή δεν υπάρχει μια πολιτική ηγεσία που να έχει κάποια πνευματικότητα. Οι διανοούμενοι και μόνο δεν αρκούν. Χρειαζόμαστε ανθρώπους με τεχνοκρατική αντίληψη αλλά και όραμα για να πιστέψει σε αυτό ο λαός μας. Εγώ αυτό δεν το βλέπω από πουθενά. Ακούω συνέχεια για επενδύσεις, λες και το όραμα αυτής της χώρας είναι ποιοι θα κάνουν επενδύσεις και πώς. Προβάλλουν μόνο μια καταναλωτική παιδεία και το πώς θα βγάλουν φράγκα. Η έλλειψη πνευματικότητας μας βυθίζει όλο και περισσότερο και η τάση όλων αυτών των νεοφιλελεύθερων τακτικών και πρακτικών είναι να σβηστεί η μνήμη, να σβηστεί η σχέση με την Ιστορία και τον πολιτισμό και να δημιουργηθεί ένα καινούργιο μεταλλαγμένο είδος το οποίο μόνο θα καταναλώνει ακατάπαυστα και ανενδοίαστα. Εμένα αυτό με τρομάζει. Το απόλυτα παρά φύσιν δε που συμβαίνει είναι να αποφασίζουν ηλικιακές ομάδες άνω των εξήντα για το τι θα κάνει ο δεκαοχτάρης και ο εικοσάρης.

Η τεχνολογία είναι σύμμαχος των νέων ανθρώπων;
Η χρήση της τεχνολογίας πολλές φορές  γίνεται με πολύ σκοτεινούς τρόπους. Δεν τονίζει την ελευθερία αλλά την φυλακίζει και την ελέγχει με έναν ύποπτο και δόλιο τρόπο. Βέβαια για αυτό δεν φταίει αυτή καθ εαυτή η τεχνολογία αλλά το πως χρησιμοποιείται απο εμάς. Δεν πρέπει λοιπόν να είμαστε τόσο ευκολόπιστοι. Πρέπει να διυλίζουμε την κάθε πληροφορία που μας δίνουνε. Και έτσι πιστεύω ότι θα τη βρούμε την άκρη. Όλα αυτά βέβαια είναι πολύ σοβαρά ζητήματα και δεν μπορούν να καλυφθούν σε μια συζήτηση.

Θέατρο, μουσική, κινηματογράφος τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας μπορούμε να πούμε ότι “ανθίζουν”. Πιστεύεις ότι η κρίση είναι ευκαιρία για δημιουργία;
Πάντα σε τέτοιες εποχές η Τέχνη βοηθάει και τους ίδιους τους καλλιτέχνες και τους συνανθρώπους τους. Είναι ένα σκαλί για να μπορέσεις να δεις την Αλήθεια από κοντά χωρίς να σου είναι τόσο οδυνηρή. Πάντως ευκαιρία για δημιουργία υπάρχει πάντα, δεν ξέρω αν τη δημιουργεί η κρίση. Σαφώς η υπαρξιακή κρίση ενός ανθρώπου παράγει υλικό. Ποτέ όταν κάποιος είναι τρισευτυχισμένος και όλα πάνε καλά δεν είναι ιδιαίτερα παραγωγικός. Κακά τα ψέμματα, γίνεσαι  πιο παραγωγικός όταν έχεις ελλείμματα…

Έχεις μπει στη διαδικασία να κάνεις την αυτοκριτική σου;
Συνεχώς το κάνω αυτό, όχι μόνο τώρα που μεγαλώνω. Πάντα άφηνα χρόνο στα πράγματα για να μπορώ να είμαι θεατής του εαυτού μου, με έναν τρόπο, ώστε να μπορώ να με καταλάβω. Οφείλεις να το κάνεις αυτό γιατί αν εγκλωβιστείς σε έναν μικρόκοσμο δεν προχωράς.

Με τα χρόνια σε ενδιαφέρει περισσότερο το κομμάτι της παραγωγής σε σχέση με αυτό της ερμηνείας;
Ναι με ενδιαφέρει και το έχω κάνει κατά καιρούς. Γιατί δεν θα τραγουδάω συνέχεια. Θα γράφω μουσικές και τραγούδια για το θέατρο, για τον κινηματογράφο κλπ. Ευελπιστώ λοιπόν να  κάνω και κάποιες εκδόσεις δίσκων προτείνοντας πράγματα.

Ποιός είναι ο κοινός τόπος της νέας δουλειάς;
Η σχέση με τον Παρασκευά Καρασούλο ξεκινά από την Παλίρροια, μετά έγινε το Φως και τώρα έχουμε το Αλλιώς. Με τον Παρασκευά έχουμε μια σχέση καρμική θα έλεγα . Σε πολλά από τα τραγούδια που έχουμε γράψει μαζί ή απλά έχω τραγουδήσει είναι σαν να καταγράφει τη ζωή μου. Ο λόγος και η σκέψη του μου πάνε πάρα πολύ. Έχουμε τον ίδιο παρορμητισμό σε πολλά πράγματα, είμαστε και πολύ διαφορετικοί σε άλλα, αλλά πάνω απ’ όλα αγαπιόμαστε βαθειά. Συναντιώμαστε λοιπόν κατά καιρούς με ορμή και πάθος και με μια βαθειά ανάγκη και οι δυό μας να βγει κάτι καινούργιο. Όταν ξεκινάμε να γράφουμε αρχίζει μια σειρά από συζητήσεις και έτσι βγαίνει το concept του κάθε δίσκου. Με αυτόν τον τρόπο δουλέψαμε και αυτήν τη φορά. Εκτός απο μένα, μουσική έχει γράψει και ο Χρυσόστομος Μουράτογλου. Υπάρχει επίσης και το κομμάτι του Jun Miyake, του Ιάπωνα συνθέτη, ο οποίος έχει γράψει το μουσικό θέμα  που ακουγόταν στην ταινία του Wenders «Pina», και ο οποίος ήταν και ο ίδιος συνεργάτης της Pina Bausch. Για μένα ήταν πολύ συγκινητική αυτή η συνάντηση, γιατί πέρα από τον βαθύ θαυμασμό που έχω στην προσωπικότητα της Bausch, έκανα και μια γνωριμία με τον Miyake, ο οποίος είναι μια εξαιρετική περίπτωση ανθρώπου και δημιουργού. Ιάπωνας με έναν σπάνιο κοσμοπολιτισμό.

Οι στίχοι του Παρασκευά Καρασούλου συνιστούν έναν κύκλο τραγουδιών και αυτήν τη φορά;
Το concept του δίσκου είναι η αναζήτηση, μιας γυναίκας , ενός ανθρώπου, όπου σαν να ξυπνά από έναν εφιάλτη και να βλέπει ότι η ζωή της πάει να βυθιστεί στο σκοτάδι. Αποφασίζει ότι πρέπαι να αλλάξει, να «ξαναγεννηθεί», να ξαναδεί τα πράγματα αλλιώς. Και μέσα από αυτό αναθεωρεί και «τακτοποιεί» κατά κάποιο τρόπο τη σκέψη της και τη ζωή της τη στάση της, τη θέση της, και τα αισθήματά της. Πρέπει να «ανοίξουμε» σαν κοινωνία, να αγαπήσουμε τις διαφορές μας και να πορευτούμε με αυτές. «...Πρέπει στον κήπο οι διαφορές ελεύθερες ν’ ανθίζουν, για να μπορούνε κι καρδιές, κι αν χάνουν να κερδίζουν»... Και αλλού λένε οι στίχοι: «...Ένα ολοκαίνουργιο εμείς, σαν το μωρό ζητάει γονείς να τ’ αναλάβουν. Κι εκεί στην άκρη της ευχής, το μέλλον που έρχεται θαρρείς, να καταλάβουν»....

Έχω την αίσθηση οτι πρέπει να ξαναβρούμε τον εαυτό μας, να αποκτήσουμε επι τέλους  μια πιο συλλογική συνείδηση, να κυταχούμε στα μάτια, να κατανοήσουμε  και να προχωρήσουμε μπροστά. Να βγούμε από τον ατομικισμό που επιβάλλει η εποχή. Μόνο με συλλογική αντιμετώπιση θα καταφέρουμε κάτι. Ατομικότητα σαφώς και πρέπει να υπάρχει αλλά αυτό που χρειαζόμαστε είναι συλλογικότητα στις κινήσεις και στις αποφάσεις. Θα μου πεις πώς γίνεται αυτό; Γίνεται. Έχει γίνει στο παρελθόν. Τώρα πλέον αποτελεί και μια παγκόσμια αναγκαιότητα Όταν μπορέσουμε και πολεμήσουμε τους φόβους που μας εμφυτεύουν, όταν μπορέσουμε να πολεμήσουμε τον τρόμο και να σκεφτούμε διαφορετικά, γίνεται. Οι κοινωνίες νομίζω ότι έχουν βυθιστεί σε έναν άρρωστο συντηρητισμό.

Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Έχει να κάνει με τον τρόπο που θα διαπαιδαγωγηθούμε, με τον τρόπο που αποφασίζουν να μας μεγαλώσουν στον κόσμο, με την παιδεία που θα πάρουμε από το σχολείο και την οικογένεια. Ο τρόπος που μεγαλώνουμε και η όλη παιδεία και πληροφορία που μας δίνεται  δημιουργεί φοβικές και συντηρητικές κοινωνίες. Έτσι ο άνθρωπος πορεύεται χωρίς να θέλει να αντικρύσει τις αλήθειες της ζωης, δημιουργόντας έτσι ένα περιβάλλον εξαιρετικά πλασματικό. Μια εικονική πραγματικότητα. Αυτό αν από την αρχή ήταν αλλιώς θα είμασταν πιο ελεύθεροι. Βέβαια από ότι φαίνεται κάποιοι δεν το θέλουν αυτό.  Δεν θα είχε αυτόν τον τρόμο ο άνθρωπος για την ίδια του τη μοίρα. Και αυτό δεν είναι μόνο δουλειά των θρησκειών. 
Η λαγνεία της εκάστοτε εξουσίας με την Εξουσία είναι που καταστρέφει την κοινωνία μας. Η απληστία για το χρήμα . Το πρώτο πράγμα που πρέπει να μάθουν καλά αυτή που ασκούν εξουσία είναι ότι καμιά εξουσία δεν ανήκει σε κανέναν. Μπορεί να διαχειρίζεσαι μια εξουσία αλλά δεν είναι δική σου.

Ένας νέος άνθρωπος σήμερα τι επιλογές έχει;
Δεν είναι εύκολα τα πράγματα. Πολύ δύσκολο να αποφασίσεις το αν θα «παίξεις» σε ένα σύστημα, σαν νέος άνθρωπος και άρα θα το υποστείς ή αν θα βγεις τελείως εκτός συστήματος. Πάντως αυτό που «πλασάρεται» αυτήν τη στιγμή είναι ότι αν δεν είσαι μέσα στο σύστημα είσαι απόβλητος. Νομίζω ότι αυτό είναι μια κατασκευή του συστήματος . Δεν είναι αλήθεια. Η γνώμη μου είναι ότι ο νέος άνθρωπος πρέπει να ακολουθήσει την καρδιά του, κάνοντας αυτό που αγαπά και όχι αυτό που του επιβάλεται απο τις συνθήκες. Δεν είναι εύκολο γιατι οι συνθήκες σε τραβάνε προς μια κατεύθυνση. Εσύ πρέπει να πας σχεδόν απο την αντίθετη. Όμως αν αυτό που κάνεις είναι αυτό που πραγματικά αγαπάς άρα και πιστεύεις, θεωρώ ότι μπορείς να τα καταφέρεις. Και έτσι πιστεύω θα αλλάξουν προς το καλύτερο τα πράγματα. Γιατί θα μπούν μέσα σε αυτό το σύστημα υγιείς άνθρωποι και θα το «γιατρέψουν» κατά κάποιο τρόπο.

Πολλοί νέοι άνθρωποι φεύγουν στο εξωτερικό.
Και στο εξωτερικό είναι το ίδιο, απλά όλα είναι πολύ πιο οργανωμένα. Και τα καλά αλλά και τα κακά. Γι αυτό θέλει πολύ προσοχή και όχι παρορμητισμούς. Γι’ αυτό θα δεις, πολλά από αυτά τα παιδιά που έφυγαν να γυρίζουν πίσω. Κάποιοι άλλοι πάλι, θα αντέξουν και θα ενσωματωθούν. Πρέπει να μετρήσεις καλά τις δυνάμεις σου πριν φύγεις. Τίποτα πια δεν πρέπει να γίνεται στην τύχη και επιπόλαια. Πάντως σίγουρα ο κόσμος πλέον έχει μικρύνει για τους νέους. Όλα είναι πιο κοντά και η όποια μετακίνηση δεν φαντάζει σαν ξερίζωμα. Απλά πρέπει να ξέρουμε ότι πουθενά δεν είναι πιο εύκολα και ότι για όλα απαιτείται πολύ δουλειά και σοβαρότητα. Πιστεύω ότι οι νέοι άνθρωποι θα την βρούνε την άκρη γιατί θα είναι απαλλαγμένοι καί από πολλά «βαρίδια» του παρελθόντος.

Το μόνο που με τρομάζει και νομίζω τρομάζει και όλους μας είναι η απληστία του συστήματος. Αυτό πλέον είναι νοσηρό και εξαιρετικά επικίνδυνο ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από έλλειψη παιδείας και βαθύ αμοραλισμό.

Δεν δέχομαι με τίποτα το να πεθάινουν άνθρωποι για να κερδίζουν κάποιοι άλλοι. Και αρνούμαι να κάνω ότι δεν το βλέπω. Αυτό με προβληματίζει πολύ. Ίσως γιατί  αυτό το σύστημα έχει σχεδόν «σαπίσει» και είναι πολύ γερασμένο. Θα μπορέσουν να το εξυγιάνουν ή είναι τελείως για πέταμα;

Για να εξυγιανθεί το σύστημα δεν πρέπει πρώτα εμείς να αλλάξουμε;
Χρειάζεται να δούμε μέσα μας. Εϊναι αρκετά  δύσκολο πράγμα γιατί όλοι μας λίγο πολύ κουβαλάμε πολλά τραύματα. Στη διάρκεια της ζωής νομίζουμε ότι τα έχουμε γιατρέψει απλά βάζοντας επάνω χαλάκια και σκεπάζοντας τις τρυπούλες. Δεν αρκεί αυτό όμως, Θέλει δουλειά πολλή. Αλλά όταν το καταφέρεις  και αρχίζεις να διακρίνεις τον εαυτό σου πιο καθαρά και όχι όπως θα ήθελες να τον βλέπεις,  γίνεσαι πολύ πιο δυνατός. Το  έχω κάνει στη ζωή μου και γι’ αυτό αισθάνομαι αρκετά ισορροπημένη απέναντι σ’ αυτό που συμβαίνει γύρω μας  και έτσι μπορώ και αντέχω.