Στις 29 Ιουλίου 2015 ο Μίκης Θεοδωράκης συμπληρώνει 90 χρόνια ζωής. Μιας ζωής μυθιστορηματικής, πολυταξιδεμένης και ζηλευτά καρποφόρας. Καθώς θα αρχίσει να μετρά τις μέρες της δέκατης δεκαετίας της ζωής του ο απολογισμός του τεράστιου έργου του μοιάζει επιβεβλημένος και αναπόφευκτος. Αλλά και πρακτικά ανέφικτος για κάποιον που θέλει να είναι ακριβοδίκαιος. Ας μη λησμονούμε την τρισυπόστατη προσωπικότητά του: Μίκης ο μουσικός, Μίκης ο πολιτικός, Μίκης ο στοχαστής. Και αν σκεφτούμε την εμβέλεια της προσφοράς του δεν θα τον αποκαλέσουμε Μίκης ο Έλληνας, μολονότι αυτό του ταιριάζει πιότερο απ’ όλα, αλλά Μίκης ο Οικουμενικός. Με τα τραγούδια του ταξίδεψε την Ελλάδα σε όλη την Οικουμένη. Η σύγχρονη ελληνική ιστορία είναι γεμάτη από Μίκη Θεοδωράκη. Και τα τραγούδια του, αλώβητα από το χρόνο, μοιάζουν σήμερα, σε εποχές οδυνηρής κρίσης, πιο επίκαιρα από ποτέ.
Όσο κι αν είναι, σε τέτοιες στιγμές, αναγκαίος ο απολογισμός της προσφοράς του δεν θα επιχειρήσουμε κάτι τέτοιο. Γιατί ο Μίκης είναι ο Μίκης και η προσφορά του είναι η Προσφορά του. Γνωστά και τα δυο, λίγο-πολύ, σε καθένα που διαθέτει ευαισθησία και ιστορική μνήμη.
Με δυο πρωτότυπες αναφορές – μια ανέκδοτη φωτογραφία και μια αποκάλυψη (!) – και με μια σκέψη-ευχή, θα γιορτάσουμε και εμείς την επέτειο των 90ων γενεθλίων του.
Πρώτα, η φωτογραφία.
Τόπος: Γύθειο. Χρονιά: 1986
Η καλή παρέα βρέθηκε και φωτογραφήθηκε στο καφενείο του Ντίνου Μαγγιώρου (Μαγγιωράκου), η γυναίκα του οποίου Σύλβια, ήταν καλή φίλη του Μίκη. Το καφενείο βρισκόταν στην κεντρική πλατεία του Γυθείου, εκεί που σήμερα βρίσκεται το καφενείο ιδιοκτησίας Λαντινιώτη.
Από αριστερά εμφανίζονται ο Λευτέρης Αναστασάκος, πολιτικός συνοδοιπόρος και φίλος του Μίκη, ο Παύλος Κουβαράκης, τρομπετίστας – και ενίοτε αρχιμουσικός – της Φιλαρμονικής Γυθείου (η φωτογραφία, δική του ευγενική προσφορά), ο Μίκης, η Σίλκε Κουβαράκη, γυναίκα του αδελφού του Παύλου, Λεωνίδα Κουβαράκη, και ο Λεωνίδας Κουβαράκης.
Η αποκάλυψη
Έχει σχέση με ένα από τα πλέον αγαπητά τραγούδια του Μίκη. Την περίφημη «Άρνηση» σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη, που εντάχθηκε στον κύκλο τραγουδιών Επιφάνια – ο κύκλος πλάστηκε στο Παρίσι το 1960-61. Ναι, αυτό το τραγούδι που έκανε διάσημη στους κύκλους της διανόησης την ... άνω τελεία: «...πήραμε τὴ ζωή μας• λάθος!» έγραφε ο ποιητής, «...πήραμε τη ζωή μας λάθος, ... » τραγούδησε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και μαζί του όλος ο Ελληνισμός – και το τραγουδά έτσι ακόμη το τραγουδά, και έτσι, εσαεί, θα το τραγουδά!
Διαβάζοντας, πριν λίγο καιρό, ποιήματα του ελισαβετιανού Άγγλου ποιητή Edmund Spencer (1552/53-1599), που είναι ιδιαίτερα γνωστός για τη σαγηνευτική Νεραϊδοβασίλισσά του, διαπιστώσαμε με έκπληξη ότι οι δυο πρώτοι στίχοι από το 75ο Σονέτο του, παρέπεμπαν ευθέως στη δεύτερη στροφή της Άρνησης του Γιώργου Σεφέρη:
Edmund Spencer - Sonnet 75
One day I wrote her name upon the strand,
But came the waves and washed it away
Μια μέρα τ’ όνομά της έγραψα στην άμμο
Τα κύματα όμως που ήρθαν το έσβησαν
Γιώργος Σεφέρης – Άρνηση
Πάνω στὴν ἄμμο τὴν ξανθὴ
γράψαμε τ᾿ ὄνομά της
ὡραῖα ποὺ φύσηξεν ὁ μπάτης
καὶ σβήστηκε ἡ γραφή.
Αγγλοτραφής και με θητεία χρόνων, ως διπλωμάτης, στην Αγγλία ο Γιώργος Σεφέρης, πιθανότατα γνώριζε την ποίηση του Σπένσερ και ίσως και το 75ο Σονέτο του. Και εμπνεύστηκε από αυτό. Αλλιώς, πρόκειται για σύμπτωση.
Ιδού και η σκέψη και η ευχή.
Τον Ιανουάριο του 2013, με αφορμή την παρθενική ερμηνεία του έργου του Ραψωδία για βαρύτονο και ορχήστρα εγχόρδων (30.01.2013 Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ποίηση Διονύσης Καρατζάς, Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, σολίστ Δημήτρης Τηλιακός, αρχιμουσικός Μίλτος Λογιάδης), ο Μίκης Θεοδωράκης είχε δηλώσει ότι το σύνθεμα αυτό αποτελεί το «Κύκνειο άσμα» του. Του υπενθυμίσαμε τότε ότι ο Αμερικανός ομότεχνός του Eliot Carter (1908-2012) μετά τα 100στα του γενέθλια συνέθεσε 14 (ναι δεκατέσσερα) ακόμη έργα, με τελευταίο το Επιγράμματα για πιάνο τρίο, το οποίο ολοκλήρωσε τον Αύγουστο του 2012, σε ηλικία δηλαδή 104 χρόνων!!!
Του το υπενθυμίζουμε και τώρα, προσδοκώντας τα ανάλογα από αυτόν. Και δεν του ευχόμαστε απλώς να τα εκατοστήσει. Του ευχόμαστε να τα χιλιάσει!!!
Μίκη, Χρόνια σου Πολλά – και Καλά, βεβαίως, βεβαίως.