«Η ώρα του ρεμπέτικου» μέσα στη δίνη της κρίσης. Παράδοξο; Πιθανόν, μα κι από τη φύση του είναι ανένταχτο αυτό το δωρικό, μουσικό ιδίωμα, που στάθηκε αφορμή κι αιτία για την έκφραση μίας λούμπεν, αλλά επαναστατικής κοινωνίας ανθρώπων. Στην Ελλάδα, στη Σμύρνη, στη Σύρα, στον Περαία, στον Βοτανικό, στη Σαλονίκη; Ολούθε. Τα απομεινάρια του ξέμειναν σε όλα αυτά τα μέρη και κυρίως στις πάλαι ποτέ φτωχογειτονιές που τώρα αναβιώνουν μνήμες αλλοτινές, υπό πιο ασφαλείς συνθήκες. Το ρεμπέτικο μπήκε στο ρουθούνι της κυβερνώσας τάξης, έγινε ένα με τον καπνό και τη σκόνη, μπήκε κάτω από το σακάκι του μάγκα εν είδει μουσικού οργάνου (μπαγλαμάς…). Μέχρι και τον Τσιτσάνη ανάγκασε να καθυστερήσει λίγο παραπάνω έως ότου βγάλει προς τα έξω τα μεγάλα «διαμάντια». Διότι, προπολεμικώς… όφειλε να είναι συντεταγμένος με τον ομιχλώδη, μα τόσο κοφτερό ήχο. Αυτόν, που ανέδειξε ο Μάρκος, μέσα από τον απόηχο που είχαν αφήσει εντόνως τα (επίσης επαναστατικά…) μουρμούρικα και τα καφέ Αμάν. Ο Μάρκος και όλοι οι άλλοι οι σπουδαίοι που ‘φτιαξαν τις ημιπαράνομες κομπανίες και καίγαν τα μεράκια του κοσμάκη, λίγο πριν την Κατοχή και την εμφυλιακή παράνοια. Στοπ κι εξηγούμαστε, αφού αναρωτηθούμε… Είναι όλα αυτά επίκαιρα; Αυτό το ερώτημα, σκάλωσε στο μυαλό (ανήσυχο, ακάματο, πολύχρωμο) του Vinicio Capossela όταν λίγο πριν από την έκδοση του πρόσφατου cd του «Rebetiko Gymnastas» αποφάσισε να καταπιαστεί με το ζήτημα. Στον σπουδαίο Ιταλό τραγουδοποιό και περφόρμερ δεν έφτανε μία δική του μουσική προσέγγιση στην όλη ιστορία. Ήθελε το βίωμα εκ των έσω και αναμοχλεύοντας τα μονοπάτια να βρει το κατά πόσο τα χνάρια φρεσκαρίστηκαν. Δεν νομίζω πως θα μπορούσε να κάνει καλύτερη επιλογή, από το να διαλέξει ως ανιχνευτή έναν από τους κορυφαίους σκηνοθέτες του νέου Ιταλικού σινεμά και ήδη με σημαντική πορεία στο χώρο του κοινωνικού – ερευνητικού ντοκιμαντέρ, τον Andrea Segre.
Οι δυο τους αποφάσισαν να πέσουν στα βαθιά και να καταδυθούν στα «θολά»(;) νερά της σημερινής ελληνικής κοινωνίας, προκειμένου να διαπιστώσουν αν και που βρίσκεται στο ανάμεσα το ρεμπέτικο. Με μια πολύ δεμένη και συγκροτημένη ομάδα συνεργατών (κορυφαίων επαγγελματιών του είδους…) ταξίδεψαν από το Μιλάνο για Αθήνα και ακολούθως Θεσσαλονίκη. Στα μέσα Ιουνίου. Η έρευνα απέφερε καρπούς. Έφερε και συγκινήσεις, έντονες αναμνήσεις, βαθιές συναναστροφές. Και μουσική. Με αναθυμιάσεις ρεμπέτικου στο φουλ. Η ιταλοελληνική παροικία που σχηματίστηκε –με τα πολλά- πάλεψε να αφουγκραστεί το εκλογικό κλίμα των ημερών (κάλπη της 17ης Ιουνίου), τον αντίκτυπο στον περίγυρο και να ψάξει τους μουσικούς, τους ερευνητές, τους εραστές και το κοινό του ρεμπέτικου στο σήμερα. Κι από σκόνη, εβρέθηκε χρυσάφι. Το αποτέλεσμα είναι πλέον έτοιμο. Ένα ντοκιμαντέρ, όχι αφιερωματικό και βασισμένο πάνω στην ιστορία αυτή καθαυτή του είδους, αλλά τολμηρό ως προς την πρόθεση να βάλει το «χέρι» στο μαγκάλι της φωτιάς και να διαπιστώσει αν «καίει» ακόμη. Κι αν ναι, αυτό μπορεί να είναι άραγε μία ανάγκη έκφρασης μέσα σε μία κοινωνία που ασφυκτιά από τη βρωμιά της αλλοτρίωσης και τη μπόχα της διαφθοράς; Νομίζω, πως την απάντηση τη γνωρίζουμε εμείς, οι κάτοικοι ετούτης της τρέλας κι ας μην το έχουμε πάρει απολύτως χαμπάρι. «Ο Vinicio με κάλεσε τον περασμένο Μάρτιο και μου εξήγησε την ιδέα», είπε πριν από λίγες εβδομάδες ο Andrea Segre στο eunews.it για να προσθέσει «καθώς προετοιμαζόμασταν για τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ, αντιληφθήκαμε πως είχαμε την ευκαιρία παράλληλα να πούμε την ιστορία πολλών ανθρώπων που βρίσκονται σε μία κατάσταση με μεγάλες δυσκολίες, εξαιτίας της οικονομικής συγκυρίας…» Τα λόγια του χαρισματικού Ιταλού σκηνοθέτη περιγράφουν κατάλληλα την εναλλαγή συναισθημάτων και τον προβληματισμό, που γέννησε μία πολύ δημιουργική μουσική και κινηματογραφική περιπέτεια.
Το ΜusicPaper σας παραθέτει ένα απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ, έτσι όπως αυτό αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της ιταλικής εφημερίδας «La Repubblica» (Εδώ) και είχε πρωτοπαρουσιαστεί στο πρόσφατο φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας. Σε αυτό παρουσιάζονται οι μουσικοί και τραγουδιστές, Θεοδώρα Αθανασίου, Βασίλης Κορακάκης, Στέφανος Μαγουλάς, Μανώλης Πάππος, Νίκος Στρουθόπουλος, Παναγιώτης Ξανθόπουλος και Δημήτρης Κοντογιάννης. Ωστόσο, στην ολοκληρωμένη version, που θα βγει στις αίθουσες των κινηματογράφων σε Ιταλία και Ελλάδα την ερχόμενη Άνοιξη, θα έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε μία ολοκληρωμένη έρευνα και κατάθεση βασισμένη στις μαρτυρίες πολλών άλλων σημαντικότατων ανθρώπων της Τέχνης και των Γραμμάτων, όπως ο Γιώργης Χριστοφιλάκης ή ο Νίκος Καρατάσος. Λίγη υπομονή, λοιπόν.
Ο Vinicio Capossela, άλλωστε μας έχει συνηθίσει σε εξαιρετικές παραγωγές. Ο ίδιος, εμφανίζεται μέσα στο ντοκιμαντέρ, να ενδοσκοπεί για την προσωπική του εμπειρία και επαφή με το ρεμπέτικο και να αποδίδει τη δική του μουσική θεώρηση πάνω σε πασίγνωστες ρεμπέτικες μελωδίες.
