Όταν γράφετε μουσικές τις μεταφράζετε ταυτόχρονα σε εικόνες;
Όχι πάντα. Όταν θέλω να γράψω κινηματογραφική μουσική ή μουσική για θέατρο, ναι. Σκέφτομαι και την εικόνα και τις λέξεις. Όταν όμως γράφω μελωδίες έξω από αυτές τις τέχνες, χωρίς λέξεις, προσπαθώ να διηγηθώ εκείνο το συναίσθημα που με λέξεις δεν μπορεί να ειπωθεί, που δεν μπορεί να μεταφραστεί, που δεν μπορεί να γίνει λόγος παρά μόνο η μουσική μπορεί να το επικοινωνήσει.
Σας ενοχλεί το γεγονός ότι εξ’αιτίας των σάουντρακ που έχετε γράψει και έχουν γνωρίσει μεγάλη επιτυχία, οι άλλες σας συνθέσεις μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα;
Δεν είναι ότι μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα, ότι δηλαδή έχουν λιγότερη σημασία, απλώς δεν γίνονται τόσο γνωστές. Είναι προφανές ότι μαζί με μία ταινία γίνεται άμεσα γνωστή και η μουσική της. Αν γράψω μια μουσική δωματίου για τρία όργανα, βιολί, βιολοντσέλο και πιάνο, η οποία δεν είναι εξυπηρετεί κάποια ταινία δεν θα γίνει το ίδιο εύκολα γνωστή αλλά για’μένα αυτό δεν έχει σημασία. Για εμένα αντίθετα είναι πολύ σημαντικό αυτό το τρίο.
Μπορούν να θεωρηθούν οι σκηνοθέτες με τους οποίους έχετε συνεργαστεί όπως ο Φελίνι, «δάσκαλοι», όπως έχετε πει ότι υπήρξε για εσάς ο Μάνος Χατζιδάκις;
Ο καθένας μπορεί να καταλάβει πως το να δουλεύει κανείς δέκα, έντεκα χρόνια δίπλα στον Φεντερίκο Φελίνι κάτι θα του μάθει και σίγουρα κάτι θα διδαχθεί, όχι μόνο για την μουσική στον κινηματογράφο. Εγώ έμαθα πάρα πολλά. Για την μουσική, τον κινηματογράφο αλλά και την Τέχνη γενικότερα. Έμαθα την απλότητα. Να λέω τα πράγματα με τον ευθύ, άμεσο τρόπο.
Υπήρχαν στιγμές που νιώσατε ότι η έμπνευση τελειώνει και ανατρέξατε σε παλιές σας συνθέσεις;
Μέχρι τώρα, ευτυχώς όχι. Ωστόσο κάποιες στιγμές μου έχει τύχει να χρησιμοποιήσω παλιές μου συνθέσεις αλλά όχι λόγω έλλειψης έμπνευσης. Δεν είναι κακό να χρησιμοποιήσω εκ νέου ή να επανορχηστρώσω μια παλιά σύνθεση για μια διαφορετική περίσταση στην οποία κρίνω ότι ταιριάζει.
Από πού εμπνέεται ο συνθέτης, Νικόλα Πιοβάνι για να γράψει τη μουσική του όταν δεν πρόκειται για εικόνα;
Δεν ξέρω. Δεν μπορώ να το εντοπίσω γιατί όταν ήμουν μικρό παιδί, μελετούσα κι έπαιζα λίγο με τη μουσική και μέσα απ’ το παιχνίδι με τη μουσική έγραφα μικρές μελωδίες, μικρά μουσικά θέματα, τα οποία ήταν στην ουσία μικρές συνθέσεις.
Πιστεύετε ότι η μουσική όταν συνδυάζεται με άλλες τέχνες όπως ο κινηματογράφος ή η ποίηση γίνεται πιο δυνατή;
Θα μπορούσε. Αυτό εξαρτάται από την ποιότητα της μουσικής, την ποιότητα της ποίησης και από την στιγμή. Υπάρχουν στιγμές που καλά δείγματα μουσικής και καλά δείγματα ποίησης έρχονται να συνδυαστούν. Η ιστορία της μουσικής και η ιστορία της ποίησης είναι στην ουσία η ιστορία των σωστών συνδυασμών. Πέντε χρόνια πριν μπορεί μια ταινία να περνούσε απαρατήρητη και πέντε χρόνια μετά να γίνεται η απόλυτη επιτυχία. Ένα άλλο δεδομένο επίσης είναι να προβλέψει κανείς τις στιγμές των δημιουργών, είτε αυτοί είναι σκηνοθέτες, είτε συνθέτες, είτε ποιητές. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό αυτοί, που παράγουν τέχνη, να έχουν ανοιχτά τα αυτιά τους στο σήμερα.
Παρακολουθείτε τη μουσική βιομηχανία και την εξέλιξη της μουσικής;
Πάνω κάτω ξέρω τι συμβαίνει στη βιομηχανία. Σήμερα δεν υπάρχει όμως μουσική βιομηχανία. Πριν την εμφάνιση των δίσκων υπήρχε μία μουσική βιομηχανία. Με την άφιξη του δίσκου, γύρω από τη μουσική δημιουργήθηκε μια τεράστια βιομηχανία, όχι μουσική, που πολλές φορές περιλαμβάνει άχρηστα αντικείμενα δίπλα σε αντικείμενα πολύ όμορφα, τα οποία όμως έφεραν χρήματα. Ωστόσο σήμερα, με το ίντερνετ και την εξέλιξη της τεχνολογίας που επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση μουσικής το τοπίο αλλάζει. Όταν εμείς ήμασταν παιδιά μαζεύαμε τα χρήμα για να αποκτήσουμε έναν δίσκο. Αν κάποιος φίλος μου μού τον ζητούσε να τον ακούσει εγώ θα του τον πήγαινα με μεγάλη προσοχή και θα του ζητούσα να τον προσέξει πάρα πολύ. Σήμερα, ο γιος μου αγοράζει ένα cd κι αν ένας φίλος του τού τον ζητήσει, θα το βάλει στον υπολογιστή, και μέσα σε επτά δευτερόλεπτα, έχει ένα δεύτερο cd κι αν θέλει και τρίτο και όσα ακόμη θέλει. Και αν ο φίλος του είναι στον Καναδά μπορεί να του το στείλει με μηδενικά έξοδα αν το έχει περάσει στον υπολογιστή. Έτσι, η βιομηχανία δεν μπορεί πια να μείνει η ίδια. Δε λέω πως θα εξαφανιστεί. Υποθέτω πως εγκυμονεί και σύντομα θα εξελιχθεί ένα άλλο είδος μουσικής βιομηχανίας, τελείως διαφορετικό από αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Θα προτιμηθούν μάλλον τα μικρά προϊόντα, και ίσως κάποια εμπορικά κομμάτια να διακινούνται δωρεάν.
Εάν ο χώρος που ζείτε και μεγαλώσατε δεν ήταν η Ιταλία η μουσική σας θα ήταν η ίδια;
Πιστεύω πως όχι, γιατί η μουσική που άκουγα κατά την παιδική μου ηλικία, είναι διαμορφωτική. Από τα τραγούδια που μου έλεγε η μαμά μου όταν ήμουν μικρός, η πλανόδια ορχήστρα που άκουγα στο δρόμο, όλα αυτά διαμόρφωσαν τη μουσική μου ταυτότητα. Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν μπορούμε να πούμε ότι θα έγραφε τις ίδιες μουσικές ο Μάνος Χατζιδάκις, αν είχε γεννηθεί στο ΄Οσλο.
Τι θα θέλατε να αφήσετε πίσω μετά το τέλος της καριέρας σας;
Σκέπτομαι πως η καριέρα μου θα τελειώσει ταυτόχρονα με τη ζωή μου. Μέχρι το τέλος της ζωής μου θα γράφω συνθέσεις. Μπορεί να γράφω μόνο για φίλους, ή για τους φίλους των φίλων μου ή για τους συγγενείς μου, εκτός αν έχω μείνει παράλυτος, που και πάλι θα διοργανώνω θεατρικά με μουσική στο σπίτι. Είναι δύσκολο να σκεφτώ το τέλος της καριέρας μου απομακρυσμένο από το τέλος της ζωής μου. Δεν ξέρω σαν πιανίστας, αλλά σαν δημιουργός μουσικής δε νομίζω να αφήσω την καριέρα μου πριν το τέλος της ζωής μου. Θα μου άρεσε πάντως αυτό που θα αφήσω να είναι σε τάξη. Δηλαδή να βάλω σε τάξη τη μουσική μου. Να πετάξω ότι δε μου αρέσει, και να κρατήσω αυτά τα δέκα δεκαπέντε κομμάτια που πιστεύω. Αλλά σήμερα αυτό είναι αδύνατο γιατί υπάρχει το ίντερνετ, το youtube και ό,τι έχω κάνει θα υπάρχει. Θα υπάρχει μία μνήμη η οποία θα κρατά τα πάντα, τα καλά και τα κακά μέσα στο ίδιο σακί.
Ο Nicola Piovani είναι ο πρώτος «καλεσμένος» στο πλαίσιο του αφιερώματος που διοργανώνει η One Voice σε συνθέτες που έχουν βραβευτεί με Όσκαρ Καλύτερης Μουσικής. Περισσότερα για τη συναυλία εδώ.
Φωτογραφίες: Δημήτρης Παπαδημητράκης (εκτός της πρώτης)
Μετάφραση | Διερμηνεία: Άντυ Δημοπούλου